نقش عنصر مس در کشاورزی

عنصر مس در ساختار سه نوع پروتئین وجود داشته و چندین آنزیم را فعال می‌کند. یون های مس تنها به شکل کمپلکس با سایر ترکیبات و قابل مبادله با ماده آلی، متصل و قابل جذب هستند.

در صورت بروز کمبود مس در گیاهان و درختان، برگ گیاهان کوچک مانده و سرشاخه‌های جوان درختان دچار برگ سوختگی می‌شوند. در محیط‌هایی با pH قلیایی (خاک های آهکی و قلیایی)، مس برای گیاهان بطور کلی غیر قابل جذب است. لذا با توجه به اینکه اغلب خاک‌های ایران قلیایی و آهکی است، بازده جذب عنصر مس موجود در خاک‌های ایران بسیار پایین است.

این عنصر در سیستم‌های آنزیمی اکسیداز-کاتالاز ضروری است و در واکنش‌های انتقال الکترون سهیم بوده و فعال کننده چندین آنزیم است. مس در گیاه متحرک نبوده و به شکل رسوب در خاک باقی خواهد ماند. بنابراین برای افزایش جذب مس توسط گیاهان به نحوی باید pH خاک‌های قلیایی و آهکی را اصلاح نمود.

یکی از روش های مؤثر اصلاح خاک‌های آهکی استفاده از سولفات آمونیوم می‌باشد. با استفاده از کود سولفات آمونیوم می‌توان علاوه بر تأمین ازت و گوگرد مورد نیاز گیاهان و درختان، خاک‌های قلیایی را اصلاح نمود و pH آن را کاهش داد.

کاربرد مس در کشاورزی:

مس (Cu) یک عنصر معدنی است که در کشاورزی به عنوان یکی از عناصر غذایی برای گیاهان استفاده می‌شود. کاربرد مس در کشاورزی به عنوان یک عنصر موثر برای تغذیه گیاهان، تنظیم فعالیت برخی از آنزیم‌ها، و بهبود سلامت گیاهان شناخته شده است. برای آشنایی با کاربرد مس در کشاورزی باید توجه نمود که در صورتی که خاک با فقر مس مواجه باشد یا بنا به دلایل گفته شده بازده جذب مس از خاک پایین باشد، گیاهان دچار کمبود مس خواهند شد.

در گیاهان دچار کمبود مس، برگ‌ها پیچیده شده و دمبرگ آنها به سمت پائین خم می‌شود. کمبود مس می‌تواند با کلروز خفیف سرتاسری همراه با فقدان فشار ترگر همیشگی در برگ‌های جوان، بیان گردد.

برگ‌های تازه بالغ شده، مشبک می‌شوند و رگبرگ‌های آن‌ها به صورت سبز رنگ، همراه با مناطق سفید تا خاکستری مایل به سفید مشاهده می‌شوند. بر روی برخی برگ‌ها، نقاط تو خالی کلروتیکی مشاهده شده و تمایل به خمیدن به سمت پائین دارند. برگ‌ها کوچک و کلروتیک همراه با لکه های نکروتیک می‌شوند.

در زیر تعدادی از کاربردهای مس در کشاورزی ذکر شده‌اند:

1. تشکیل سیستم آنزیمی:

مس یک جزء اصلی در ساختار برخی از آنزیم‌های گیاهان است که در فعالیت‌های متعددی نقش دارند. به عنوان مثال، آنزیم‌هایی که در فتوسنتز (فعالیت‌های نوری) و تنفس گیاهان نقش دارند، به مس نیاز دارند.

2. فعالیت هورمونی:

مس در فرآیندهای تولید و تنظیم هورمون‌های گیاهی نقش دارد. هورمون‌های گیاهی تأثیر بسیاری بر رشد، توسعه، و پاسخ به استرس‌های محیطی دارند.

3. تأثیر بر رشد و توسعه گیاهان:

مس به عنوان یک عنصر موثر در فرآیندهای رشد و توسعه گیاهان نقش دارد. این عنصر به تأثیر بر افزایش اندازه سلول‌ها، تقویت دیواره‌های سلولی، و تشکیل بافت‌های جدید کمک می‌کند.

4. تنظیم جذب دیگر عناصر غذایی:

مس می‌تواند جذب عناصر غذایی دیگر مانند اهن و روی توسط گیاهان را تنظیم کند. این نقش مهم در تغذیه گیاهان و حفظ تعادل عناصر غذایی دارد.

5. مقابله با استرس‌های محیطی:

مس در مقابله با استرس‌های محیطی مانند خشکسالی، شوری خاک، و تنظیم دما نقش دارد. این عنصر به گیاهان کمک می‌کند تا بهتر به شرایط محیطی پاسخ دهند.

توجه به میزان مناسب مس در خاک و تأمین این عنصر به گیاهان از اهمیت زیادی برخوردار است. کمبود یا افراز مس می‌تواند به رشد نامناسب گیاهان و کاهش عملکرد آنها منجر شود.

علائم کمبود مس در کشاورزی

کمبود مس در خاک و گیاهان می‌تواند بر رشد و توسعه گیاهان تأثیر منفی داشته باشد. مس یکی از عناصر معدنی ضروری برای رشد سالم گیاهان است و در عددی از فرآیندهای زیستی گیاهان نقش دارد. در زیر به برخی از علائم و اثرات کمبود مس در کشاورزی اشاره شده است:

• تغییر رنگ برگ‌ها:
  برگ‌های گیاهان با کمبود مس ممکن است به رنگ زرد یا حتی سفید تغییر کنند.
• کاهش رشد:
  کمبود مس باعث کاهش رشد عمومی گیاهان می‌شود. این اثر می‌تواند باعث کوچک‌شدن اندازه برگ‌ها و شاخه‌ها شود.
• آسیب به گل‌ها:
  گل‌ها ممکن است به صورت غیرعادی شکل بگیرند و رنگ‌های نادرستی داشته باشند.
• کاهش تشکیل میوه:
  کمبود مس می‌تواند تأثیر منفی بر تشکیل و رشد میوه‌ها داشته باشد.
• افزایش حساسیت به بیماری‌ها:
  گیاهان با کمبود مس ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به بیماری‌ها و آفات داشته باشند.
• سیستم ریشه ضعیف:
  ریشه‌های ضعیف‌تر و کمتر توسعه یافته می‌توانند ناشی از کمبود مس باشند.
• آسیب به بافت‌ها:
  کمبود مس می‌تواند به تغییرات در بافت‌های گیاه منجر شود، از جمله تغییرات در بافت‌های برگ و ساختارهای داخلی گیاه.
• کمبود در فرآیندهای زیستی:
  مس یک جزء اساسی در فرآیندهای زیستی گیاهان مانند تصویرسازی کلروفیل، تنظیم فعالیت آنزیم‌ها و تأمین انرژی برای سلول‌هاست.

برای پیشگیری یا درمان کمبود مس، معمولاً از محلول‌ها و کودهای کشاورزی حاوی مس به عنوان منابع این عنصر استفاده می‌شود. توجه به تحلیل خاک و نیازهای گیاهان به مس می‌تواند به بهترین شکل از این عنصر موثر استفاده شود.

کمبود مس اغلب در تابستان و عموماً در خاک‌های شنی که با آب شیرین آبیاری می‌شوند بوجود می‌آید. همچنین پدیده کمبود ماده مغذی مس در درختان پسته، درختان تازه بارور شده و یا باغات تازه احداث شده ممکن است مشاهده شود.

به عنوان مثال علائم کمبود مس در درختان پسته به صورت زیر می‌باشد:

• بد شکلی مغز پسته
• سرخشکیدگی درختان پسته و حالت سوختگی نوک برگ‌های نابالغ و جدید در انتهای شاخه و همچنین ریزش برگ‌های دارای سوختگی
• عصایی شدن سرشاخه درختان و تیره شدن رنگ پوست درختان
• چروکیده شدن شاخه‌ها و پیدایش لکه‌های تیره رنگ کوچک در اطراف نوک شاخه

برای جبران کمبود مس در درختان مختلف و تأمین نیاز درختان به این ماده مغذی می‌توان از سولفات مس استفاده نمود. سولفات مس علاوه بر تأمین مس مورد نیاز درختان کاربردهای دیگری نیز دارد.

می‌توانید علائم کمبود عناصر غذایی در گیاهان را مطالعه فرمائید.