هرگونه مواد طبیعی و یا غیر طبیعی که عموماً به خاطر مواد مفیدی که در آن وجود دارد در کود کشاورزی برای تقویت خاک مزرعه و باغات از آن استفاده میکنند. برای آنکه خاک از لحاظ مواد غذایی متعدد دچار کمبود نباشد استفاده از کود بسیار مفید خواهد بود.
کودها به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از کودهای شیمیایی، کود آلی و کود بیولوژیک.
فهرست مطالب
تاریخچه کودهای شیمیایی:
تولید این نوع کودها، در کشاورزی و ازدیاد تولید محصولات زراعی انقلابی را به وجود آورد. طی مرور زمان تولید این کودها رو به فزونی گذاشته و از آنجا که علاوه بر این که این کودها باعث ازدیاد محصول میگردد باید این را هم در نظر داشت که، این کودها صدمات زیادی را به خاک، موجودات زنده و اکوسیستم وارد مینمایند.
ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کودهای مختلف حاوی یک عنصر، بسیار متفاوتند. این تفاوتها بر مورد مصرف، نحوه پخش، زمان کود دهی و اثر بخشی کودها تاثیر بسیار مهمی دارند. بنابراین شناخت کافی از انواع کودهای شیمیائی قبل از انتخاب و یا مصرف آنها ضرورت دارد.
کودهای شیمیایی به دو دسته که برخی جزء عناصر پر مصرف گیاه یا ماکرو المنت و برخی نیز جز عناصر کم مصرف گیاه ( میکرو المنت ) میباشد تقسیم می شود.
- عناصر پر مصرف (ماکرو) شامل: ازت – فسفر – پتاس – کلسیم – منیزیم
- عناصر کم مصرف (میکرو) شامل : آهن – روی – منگنز – مس – بور
کدام کود ازتی برای مصرف توصیه می شود؟
کود سولفات آمونیوم دارای ٢١ درصد ازت و ٢٣ درصد گوگرد است. این کود اسید زا و مناسب خاک های آهکی بوده و کمی مقاوم به شستشو می باشد.
انتخاب مناسبترین کود ازته برای استفاده در شالیزارها و باغات پسته به عوامل متعددی اعتماد دارد، از جمله ترکیب خاک، نیازهای گیاهان، و تستهای خاکی. چندین گزینه برای کود ازتی وجود دارد:
- یوریا (Urea): یوریا یکی از منابع اصلی ازت برای گیاهان است. این کود ساده و بسیار موثر است. یوریا به راحتی تبدیل به نیترات میشود که توسط گیاهان مصرف میشود.
- آمونیوم نیترات (Ammonium Nitrate): این کود ازتی دیگری است که معمولاً در کشاورزی استفاده میشود. از آن به عنوان منبع آمونیوم و نیترات ازت برای گیاهان استفاده میشود.
- سولفات آمونیوم (Ammonium Sulfate): این کود حاوی نیتروژن و گوگرد است و میتواند برای تامین نیازهای ازتی گیاهان مفید باشد.
- نیترات کلسیم (Calcium Nitrate): این کود حاوی نیتروژن و کلسیم است و میتواند به عنوان منبع ازت و کلسیم برای گیاهان مورد استفاده قرار گیرد.
انتخاب کود ازتی به عوامل خاصی از جمله نوع خاک، نیاز گیاهان و تستهای خاکی وابسته است. برای تعیین نیازهای دقیق گیاهان و تعیین مناسبترین کود ازتی، مشاوره با کشاورزی متخصص و تجزیه و تحلیل خاک میتواند کمک کننده باشد. همچنین، رعایت دقیق دستورات و مقادیر مورد نیاز برای هر نوع کود ازتی ضروری است تا از زیان به گیاهان جلوگیری شود.
بیشتر بخوانید: دلایل و اهمیت استفاده ازکودهای کشاورزی
خواص کودهای شیمیایی ازت دار
کود سولفات آمونیوم دارای ٢١ درصد ازت و ٢٣ درصد گوگرد است. این کود اسید زا و مناسب خاک های آهکی بوده و نسبتاً گران و کمی مقاوم به شستشو می باشد.
کود اوره ۴۶ درصد ازت دارد. این کود اسید زا نیست و مناسب بیشتر خاک ها بوده، ارزان و رایج ترین کود ازتی ایرانی است.
کود فسفات آمونیوم ١٧ درصد ازت و ٢۶ درصد ایدرید فسفریک دارد. کود فسفات آمونیوم نسبتاً اسید زا و دو منظوره بوده و قیمت مناسب داشته و کمی مقاوم به شستشو می باشد.
کود اوره با پوشش گوگرد ٣۵ درصد ازت دارد. اسیدزا و مناسب خاک های سبک و مقاوم به شستشو بوده و قیمت آن مناسب است.
کود آلی (کود ارگانیک):
هر ماده آلی که به وسیله میکروبها قابل تجزیه باشد می تواند به عنوان کود آلی به کار رود. اما کودهای آلی مختلف از نظر کیفیت و دوام در خاک و قیمت بسیار متفاوتند. توجه گردد که تأمین مواد غذایی گیاه از طریق اضافه کردن مواد آلی به خاک گران تمام میشود. ارزش اصلی کودهای آلی به علت تغییرات فیزیکی است که در خاک ایجاد می کنند. کودهای آلی را می توان به سه گروه کودهای حیوانی، کود سبز و کمپوست تقسیم نمود.
1- کود حیوانی:
کود حیوانی در حقیقت از فضولات حیوانات تهیه میشود که بیشتر از کود گوسفند و گاو و اسب و یا مرغ تشکیل میشود . کود حیوانی به علت دارا بودن حجم وسیعی از مواد آلی و غذایی باقی مانده که برای غنای خاک بسیار مفید میباشد در طول تاریخ همواره مورد توجه کشاورزان بوده است .کود انسانی نیز در رده کودهای حیوانی به حساب میآید. در بعضی کشورها از جمله ایران از مدفوع انسانی به عنوان کود در مزارع کشاورزی استفاده میشود.
کود گاوی:
گاو مقدار زیادی علف می خورد و آنها را خوب جویده و خرد می کند و سیستم گوارش گاو کارایی بیشتر در هضم غذا دارد و در نتیجه کود گاوی تعداد بذر علف هرز کمتری دارد.
آزاد سازی عناصر غذایی از کود گاوی تا میزان 50 درصد ممکن است بیش از 18 هفته طول بکشد.
کود اسبی:
اسب مقدار زیادی علف هرز می خورد و غذای خود را نرم و پودر نمی کند و در نتیجه تعداد از بذور علف هرز سالم از دستگاه گوارش آن عبور می کنند و به همین علت کود اسبی بذر علف هرز زیادی دارد. برای گیاهان اسید دوست کود اسبی مناسب می باشد. کود اسبی نسبت به کودهای گاوی و مرغی درصد ازت بیشتری دارد. سرعت قابلیت استفاده عناصر غذایی کود اسبی متوسط می باشد. کود اسبی برای گیاهان گلدار، سبزی و صیفی و گیاهان ریشه ای و غده ای مناسب ترین کود می باشد.
شرایط مصرف کودهای حیوانی:
کودهای حیوانی بلافاصله بعد از مصرف با خاک مخلوط کنید تا از هدر رفتن ازت آن جلوگیری بعمل آید.
نزدیک به زمان کاشت گیاه زراعی از کودهای حیوانی به مقدار کمتر استفاده کنید در صورت مصرف زیاد کود حیوانی نزدیک به زمان کاشت مشکلات تأخیر در کاشت بدلیل ایجاد شرایط بسیار مرطوب هم چنین پس از کاشت نیز به علت آزاد سازی آمونیاک می تواند موجب گیاه سوزی در بذور و رشد گیاهچه شود.
کود مرغی:
کود مرغی یک نوع کود آلی است که از پسماندهای حاصل از فرآوری مرغ و تخمگذارها به دست میآید. این کود حاوی مواد مغذی از قبیل نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، مواد آلی و اجزاء دیگر است. کود مرغ مخلوطی از کود مرغی خام ضد عفونی شده و گوگرد و ریزمغذیها و …. می باشد. استفاده از کود مرغی پودری میتواند به حاصلخیزی خاک کمک کند و در کشاورزی ارگانیک به عنوان یک منبع تغذیه طبیعی برای گیاهان استفاده میشود
2- کود سبز:
کود سبز شامل گیاهی است که آنرا قبل از کاشت محصول اصلی کشت کرده و بعد از مقداری رشد سبزینه ای آنرا به زمین بر می گردانند بدون اینکه از این گیاه محصولی برداشت کنند این گیاه می تواند شامل هر گیاهی باشد غیر از آنهایی که بخشهای خشوی دارند یا اثر آللوپاتی بر روی گیاه محصول دار بعدی می گذارند.
در اصل کود سبز یک تناوب است که محصول ندارد و برای بهبود باروری و حاصلخیزی خاک و در صورت لگوم بودن تامین کل یا بخشی از ازت مورد استفاده محصول بعدی استفاده میشود به طوری که از نظر رطوبت با محصول اصلی در رقابت نباشد .
کود سبز عملاً مواد غذایی به خاک اضافه نمی کند، بلکه آن چه را که طی رشد خود از خاک جذب کرده و در خود ذخیره نموده است به خاک بر می گرداند اما در صورتی که از گیاهان تیره بقولات بعنوان کود سبز استفاده شود تمام ازت تثبیت شده را به خاک بر می گرداند. از طرف دیگر کود سبز با جذب و ذخیره مواد غذایی در خود از شسته شدن آنها جلوگیری می نماید.
گیاه کودی انتخاب شده باید در زمان گلدهی یا خوشه بستن به زیر خاک برده شود. زیرا که قبل از این زمان، رشد و نمو قسمت های سبزینه ای گیاه کافی نبوده و از برگرداندن آن ماده آلی زیادی به خاک اضافه نخواهد شد. کود سبز به منظور تقویت زمین از لحاظ مواد آلی غذایی مورد استفاده قرار می گیرد که بدین منظور گیاهان، برای مدت زمانی معین در مزرعه کاشته شده و بعد از رشد کافی به زمین برگردانده می شوند.
همچنین مطالعه کنید: بررسی کودهای شیمیایی، آلی و زیستی در کشاورزی
کود بیولوژیک:
کود های بیولوژیک دارای باکتری و قارچ های مفیدی می باشند که برای اهداف خاصی استفاده می شوند. از این موارد می توان به تثبیت ازت – رها سازی یون فسفات، آهن ،پتاسیم و.. از ترکیبات نامحلول انها اشاره نمود. این باکتریها معمولاً در اطراف ریشه گیاه استقرار یافته و به گیاه در جذب عناصر غذایی کمک مینماید.
این گونه کودها منشاء طبیعی دارند و معمولا از خاک گرفته می شوند. کود های بیولوژیک دیگر الودگی کود های شیمیایی را ندارد و باعث کاهش الودگی کود های شیمیایی هم می شود این کودها باعث بهبود ساختمان خاک، افزایش محصول و کاهش بیماریها می شوند.
شرکت های مختلفی در این زمینه فعالیت دارند و از مشهورترین این شرکتها در ایران می توان به زیست فناور سبز اشاره نمود و از محصولات انها می توان به کود زیستی فسفاته بارور 2 اشاره نمود. موسسه فن اوری زیستی اسیا هم در این زمینه فعالیت گستردهای دارد.
این موسسه همچنین در تولید حشره کش های بیولوژیک فعالیت دارد از کود های بیولژیک این موسسه می توان به کود بیولوژیک ازتو باکتر(نیتروکسن- ازتو باکتر مایع)، بیووم پلاس(حل کننده فسفات)، ریزو چک پی، بیووم، سوپر نیترو و…و از حشره کش های بیولوژیک بی تورین رانام برد. قارچ کش بیو لوژیک بیوسوبتیل نیز از این موارد می باشد.
3- کمپوست:
کودی است که از بازیافت مواد ارگانیک (مواد زائدی که از گیاهان و حیوانات برجای میمانند) به دست میآید. از کمپوست (Compost) در باغبانی و کشاورزی به عنوان تقویتکننده خاک استفاده میشود. کمپوست یکی از بهترین کودهای گیاهی و تقویتکنندههای طبیعی خاک است و میتواند جایگزین خوبی برای کودهای تجاری شود.
مهمترین حسن این کود، ارزان بودن آن است. استفاده از کمپوست ساختار خاک را ارتقا میدهد، محتوای خاک را تقویت میکنند و سبب میشود خاک مدت زمان بیشتری بتواند آب را در خود نگه دارد. کمپوست قدرت باروری خاک را افزایش میدهد و کمک میکنند ریشههای سالم در گیاه رشد کند.