استفاده، خواص و کاربردهای سدیم هیدروکسید در صنایع مختلف

سدیم هیدروکسید چیست؟

ویژگی اصلی سدیم هیدروکسید این است که در آب حل می‌شود و یک محلول قلیایی به نام آب لی ایجاد می‌کند. این محلول دارای خصوصیات قلیایی و باز است. این ویژگی باعث می‌شود که هیدروکسید سدیم در موارد مختلف از جمله تولید صابون، تصفیه آب، پروسه‌های صنعتی، و صنایع شیمیایی به عنوان یک ماده مهم مورد استفاده قرار گیرد.

سود پرک به عنوان یک باز قوی در تعادل اسید – باز در شیمی شناخته می‌شود و در واکنش‌های شیمیایی مختلف نقش دارد. همچنین به نام “لی” هم شناخته می‌شود و در برخی مناطق از دنیا به عنوان لی که در صنعت تولید صابون یا در تصفیه آب به کار می‌رود، شناخته می‌شود.

آیا سدیم هیدروکسید اسید است یا باز؟

سدیم هیدروکسید یا سود مایع (NaOH) یک باز (قلیایی) است، نه اسید. این ترکیب به عنوان یک باز قوی شناخته می‌شود؛ به این معنا که در آب حل شده و یون هیدروکسید (OH⁻) را ایجاد می‌کند. این ویژگی باعث افزایش pH محلول می‌شود و سبب ایجاد یک محلول قلیایی می‌شود. به عبارت دیگر، توانایی نترال کردن اسیدها را دارد.

1. قلیایی بودن: یک باز (قلیایی) قوی است. این به این معناست که در آب حل شده و یون هیدروکسید (OH⁻) را ایجاد می‌کند، که باعث افزایش pH محلول می‌شود.
2. حالت فیزیکی: در شرایط استاندارد، به صورت جامد ظاهر می‌شود و ممکن است به صورت حبه‌های سفید یا کریستال‌های سفید باشد.
3. حلالیت در آب: در آب حل می‌شود و یک محلول قلیایی تشکیل می‌دهد. این ویژگی موجب می‌شود که به عنوان یک ماده شیمیایی محلی در آب شناخته شود.
4. تولید گرما در واکنش با آب: واکنش سود پرک با آب یک واکنش اگزوترمیک (گرما تولید می‌کننده) است. این موضوع باید در هنگام مخلوط کردن آن با آب با دقت مد نظر گرفته شود.
5. کاربردها: در صنایع مختلف از جمله تولید صابون، تصفیه آب، صنایع کاغذ، صنایع الکترونیک، پتروشیمی، و صنایع شیمیایی به کار می‌رود.

توجه داشته باشید که به عنوان یک ماده شیمیایی قوی، استفاده از سود پرک نیاز به دقت و احتیاط دارد، زیرا ممکن است در صورت برخورد با پوست یا چشم، آسیب‌های جدی ایجاد کند.

هیدروکسید سدیم (NaOH) یک باز (قلیایی) قوی است و در اثر تعامل با مواد اسیدی، واکنش‌هایی انجام می‌دهد. این ویژگی باعث می‌شود که سود پرک در صنایع و فرآیندهای مختلف به عنوان یک ماده شیمیایی مهم و کلیدی به کار رود. برخی از کاربردهای مهم عبارتند از:

تولید صابون مواد آرایشی:

سدیم هیدروکسید در تولید صابون به عنوان یکی از مواد اصلی در فرآیند ساپونیفیکیشن استفاده می‌شود. کاربردهای اصلی این ترکیب در تولید صابون عبارتند از:

• 1. تولید صابون:
  در فرآیند ساپونیفیکیشن به عنوان یک باز (قلیایی) استفاده می‌شود. این واکنش با روغن‌ها یا چربی‌ها تعامل داشته و به تولید صابون و گلیسرین منجر می‌شود. صابون به عنوان یک ماده شستشو و تمیزکننده در بهداشت شخصی و خانگی استفاده می‌شود.
• 2. تنظیم pH:
  به عنوان یک کاهنده pH نیز در برخی از محصولات بهداشتی، از جمله صابون‌ها، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ویژگی اهمیت زیادی در حفظ تعادل pH پوست و موجب شستشو و تمیزی بهتر می‌شود.
• 3. مواد آرایشی:
  سدیم هیدروکسید برای پوست در برخی از محصولات آرایشی نیز، به عنوان یک ماده تنظیم‌کننده pH مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• 4. صنایع پوستی و بهداشتی:
  در صنایع پوستی و بهداشتی، این ترکیب به عنوان یک ماده کمکی در تهیه انواع محصولات مانند صابون‌ها، شامپوها، و ژل‌های حمام مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• 5. صنایع خوراکی:
  در برخی از صنایع مواد غذایی به عنوان یک ماده کمکی ممکن است در فرآیندهای تولید و فرآوری برخی محصولات مورد استفاده قرار گیرد.

تصفیه آب:

سدیم هیدروکسید (NaOH) یکی از مواد شیمیایی است که در فرآیند تصفیه آب مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاربردها در تصفیه آب عبارتند از:

• تنظیم pH:
  به عنوان یک باز قوی و کاهنده pH در فرآیند تصفیه آب مورد استفاده قرار می‌گیرد. اضافه کردن به آب اسیدی، باعث افزایش pH و تبدیل آن به محیط قلیایی می‌شود. این کنترل pH مهم است زیرا بسیاری از فرآیندهای تصفیه آب واکنش به محیط قلیایی بهتر انجام می‌شوند.
• نیتراتزدایی:
  می‌تواند برای حذف نیترات از آب مورد استفاده قرار گیرد. واکنش نیترات با سود پرک منجر به تولید نیتروژن گاز و آب می‌شود که از طریق فرآیند مناسب از آب جدا می‌شوند.
• رسوب‌گیری:
  برای کاهش مقدار رسوبات معلق در آب مصرفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با افزودن سود پرک، برخی از یون‌ها به صورت رسوبات از آب جدا می‌شوند و به راحتی از سطح آب تخلیه می‌شوند.
• تصفیه فلزات سنگین:
  در تصفیه آب مشکلات مربوط به حضور فلزات سنگین می‌تواند پیش آید. به عنوان یک عامل نیوترالیزه کننده می‌تواند به حذف برخی از فلزات سنگین کمک کند.
• تصفیه آب شیرین‌سازی:
  در فرآیند تصفیه آب شیرین‌سازی، ممکن است برای تعدیل pH و تنظیم میزان اسیدها و بازها در آب مصرفی مورد استفاده قرار گیرد.

تولید مواد غذایی:

تولید کاغذ:

تولید کاغذ یک فرآیند پیچیده است که از مواد اولیه چوب تا فرآیند‌های شیمیایی و مکانیکی جهت به دست آوردن کاغذ نهایی متنوعی از مراحل را ارتکاب می‌دهد. هیدروکسید سدیم (NaOH) یکی از مواد مهم در این فرآیند می‌باشد و در چندین مرحله از تولید کاغذ اثرگذار است.

در ابتدا، در مرحله پلپ‌سازی یا تجزیه شیمیایی چوب، سدیم هیدروکسید به عنوان یک باز قوی برای تجزیه چوب به سلولز (ساپونیفیکیشن) مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فرآیند باعث تجزیه مواد آلی چوب به الیاف سلولزی می‌شود که به عنوان پلپ در فرآیند بعدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در مرحله پلپ‌کردن، هیدروکسید سدیم به عنوان ماده تنظیم‌کننده pH وارد فرآیند می‌شود تا محیط قلیایی را تأمین کند. این محیط قلیایی باعث حلال شدن مواد آلی و مکانیکی شدن سلولز در فرآیند پلپ‌کردن می‌شود. همچنین، در مراحل بعدی تولید کاغذ نیز سود پرک به عنوان یک عامل تنظیم‌کننده pH واکنش‌های شیمیایی موجود در فرآیند استفاده می‌شود.

تولید کفپوش:

در صنعت تولید کفپوش، سدیم هیدروکسید به عنوان یک ماده افزایش‌دهنده دما (accelerator) در فرآیند تولید پلی‌وینیل کلراید (PVC) استفاده می‌شود. PVC یک پلیمر ساختاری است که در ترکیب با مواد دیگر، مانند پلاستیسایزرها و مواد پرکننده، به کفپوش‌های متنوعی تبدیل می‌شود. هیدروکسید سدیم در اینجا به عنوان کاتالیزور واکنش‌های پلیمری مورد استفاده قرار می‌گیرد و به تنظیم فرآیند تولید و کیفیت نهایی کفپوش کمک می‌کند.

تولید چسب:

در صنعت تولید چسب، هیدروکسید سدیم به عنوان یک ماده تنظیم‌کننده pH و ترازوی حمید (alkali) استفاده می‌شود. در فرآیند تولید چسبها، مخصوصاً چسبهای پلی‌اورتان، سدیم هیدروکسید ممکن است به عنوان یک افزودنی با کاربرد در تنظیم خواص کلی چسب و بهبود عملکرد آن به کار رود. افزودن سدیم  هیدروکسید می‌تواند به تعادل pH کمک کند و ویژگی‌های چسب را از جمله چسبندگی، انعطاف‌پذیری، و مقاومت در برابر حرارت و شرایط محیطی را بهبود بخشد.

توجه به میزان و زمان افزودن و ارتباط آن با سایر مواد در فرآیند تولید کفپوش و چسب امری حیاتی است تا کیفیت و عملکرد مطلوب در محصولات نهایی حاصل گردد.

توجه: استفاده از این ماده شیمیایی نیاز به احتیاط دارد، زیرا این ترکیب با پوست و چشم‌ها تعامل داشته و آسیب جدی ایجاد کرده و حتی می‌تواند منجر به سوختگی شود.

روش تولید سدیم هیدروکسید

سدیم هیدروکسید یکی از مهمترین محصولات صنعتی است که به‌طور گسترده در مختلف صنایع مانند شیمیایی، پتروشیمی، صنعت غذا، و صنعت الکترونیک استفاده می‌شود. تولید سدیم هیدروکسید اغلب از فرآیند الکترولیز استخراج می‌شود. در اینجا روش اصلی تولید هیدروکسید سدیم با استفاده از فرآیند الکترولیز بر اساس الکترلیز آب و سالوره (سودیم کلرید) توضیح داده می‌شود:

1. تولید سالوره (سودیم کلرید):

در این مرحله، سودیم کلراید (NaCl) به عنوان مواد اولیه استفاده می‌شود. این ماده به‌طور معمول از منابع طبیعی نظیر سنگ نمک یا آب دریا به دست می‌آید. سپس سودیم کلراید در آب حل شده و محلول سالوره تولید می‌شود.

2. الکترولیز سالوره:

در فرآیند الکترولیز، محلول سالوره به دو بخش هیدروژن (H₂) و هیدروکسید سدیم (NaOH) تجزیه می‌شود. این فرآیند در سلول‌های الکترولیز انجام می‌شود. سلول الکترولیز عموماً شامل یک ظرف حاوی محلول سالوره، دو الکترود (کاتد و آند)، و یک جریان الکتریکی است.

الکترود کاتد به جریان الکتریکی متصل می‌شود و هیدروژن گاز در این الکترود تولید می‌شود:

2H₂O+2e−→H₂+2OH

الکترود آند به جریان الکتریکی متصل می‌شود و یون‌های کلرید در آن تجزیه می‌شوند:

2Cl→Cl2​+2e

این فرآیند باعث تولید هیدروکسید سدیم می‌شود که در محلول سالوره حل شده است.

3. جداسازی و تصفیه:

پس از الکترولیز، محلول حاوی سدیم هیدروکسید به مراحل جداسازی و تصفیه می‌رود. این مراحل شامل استفاده از تجهیزات مختلفی نظیر فیلترها، تبخیر، و تقطیر می‌شود تا هیدروکسید با خلوص مطلوب به دست آید.

این فرآیند الکترولیز، به دلیل کارایی و تولید مقادیر زیاد هیدروکسید سدیم، یکی از روش‌های اصلی تولید این ترکیب است.

همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله شرح فرآیند تولید سود پرک مراجعه نمایید.

خطرات قرار گرفتن در معرض سدیم هیدروکسید

قرار گرفتن در معرض هیدروکسید سدیم می‌تواند به عنوان یک خطر جدی محسوب شود، زیرا این ترکیب یک ماده قلیایی قوی و خوراکی است. در زیر، برخی از خطرات و احتیاطات مرتبط با قرار گرفتن در معرض آورده شده‌اند:

1. سوختگی پوست:

با پوست تعامل قوی دارد و می‌تواند باعث سوختگی شدید پوست شود. ممکن است باعث ایجاد آسیب، التهاب، و در موارد شدیدتر، خسارت عمیق به پوست شود.

2. آسیب چشم:

تماس مستقیم می‌تواند باعث آسیب و سوختگی شدید چشم شود. این ماده توانایی تولید یون‌های هیدروکسید را دارد که می‌توانند با بافت‌های حساس چشم تعامل کنند.

3. خطرات تنفسی:

اگر سدیم هیدروکسید به صورت ذرات معلق یا توده‌های پراکنده وارد هوا شود، ممکن است خطرات تنفسی ایجاد شود. این موارد می‌توانند تنفس را مشکل کنند و به تنفس دردآور منجر شوند.

4. خوردگی مواد فلزی:

سدیم هیدروکسید می‌تواند با فلزات تعامل داشته باشد و باعث خوردگی و آسیب به سطوح فلزی شود. این خصوصیت ممکن است در صورت تماس با لباس‌ها یا تجهیزات فلزی نیز خطرناک باشد.

نکات ایمنی استفاده از هیدروکسید سدیم

به دلیل خواص قلیایی و تاثیرگذاری قوی آن نیازمند رعایت نکات ایمنی خاصی است. در زیر تعدادی از نکات ایمنی مرتبط آورده شده‌اند:

استفاده از تجهیزات محافظ:

هنگام کار، از تجهیزات محافظ مانند دستکش، عینک محافظ، لباس مخصوص کار و ماسک استفاده کنید تا تماس مستقیم با پوست، چشم، و تنفس را جلوگیری کنید.

تهویه مناسب:

کار در مکان‌های خوب تهویه شده و باز کردن پنجره‌ها برای جلوگیری از تجمع بخار هیدروکسید سدیم از اهمیت ویژه برخوردار است.

اطلاعات اطفاء حریق:

به عنوان یک ماده قلیایی، می‌تواند با مواد قابل اشتعال و احتمالی ایجاد حریق تعامل داشته باشد. اطلاعات اطفاء حریق مناسب برای مواد قلیایی باید در دسترس باشد.

اطفاء حریق با آب:

در صورت اطفاء حریق، استفاده از آب به‌طور مستقیم توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است باعث تولید گازهای خطرناک شود. از سایر وسایل اطفاء حریق مناسب استفاده کنید.

آموزش و آگاهی:

همه افرادی که با هیدروکسید سدیم کار می‌کنند، باید آگاهی کافی از خطرات و اقدامات ایمنی مرتبط با استفاده از این ترکیب داشته باشند. آموزش‌های ایمنی و دوره‌های آموزشی مناسب برگزار شود.

اطلاعات MSDS:

همواره باید به فیش اطلاعات ایمنی مواد (MSDS) مراجعه کرده و اطلاعات دقیق در مورد خصوصیات، خطرات، و اقدامات ایمنی مرتبط با هیدروکسید سدیم را بدست آورید.

اقدامات اولیه:

آموزش اقدامات اولیه در صورت تماس با هیدروکسید سدیم، مانند شستشوی فوری با آب در صورت تماس با پوست یا چشم و مراجعه به پزشک به‌صورت فوری، ضروری است.

با رعایت این نکات ایمنی، می‌توان از خطرات استفاده از هیدروکسید سدیم در محیط کار یا آزمایشگاه کاست و ایمنی کارکنان را حفظ کرد.

بیشتر بخوانید: دستورالعمل های ایمنی سود کاستیک و کمک های اولیه در صورت بروز حادثه

قیمت و خرید هیدروکسید سدیم

قیمت سدیم هیدروکسید متناسب با عوامل مختلفی از جمله نوع محصول، منبع تأمین، واحد فروش، و شرایط بازار است. در بازارهای مختلف، این ترکیب با مارک‌ها و نمادهای مختلفی مانند مایع یا جامد، صنعتی یا آزمایشگاهی، مرک یا سایر تولیدکنندگان در دسترس است.

در ایران، قیمت هیدروکسید سدیم معمولاً تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله نرخ ارز، شرایط تأمین، و تقاضا قرار دارد. تأمین‌کنندگان مختلف ممکن است قیمت‌های متفاوتی ارائه دهند. همچنین، نوع محصول (آب‌کریستال یا مایع) و کاربردهای مختلف آن نیز بر قیمت تأثیر می‌گذارد.

شرکت معتبری مانند کیمیا پارس شایانکار، قیمت سود پرک را با توجه به برند و مشخصات خاص هر محصول مشخص می‌ کنند. همچنین، برندهای مشهور مانند مرک آلمان ممکن است با قیمت‌های متفاوتی عرضه شوند.

شرکت شایانکار به عنوان یک تامین‌کننده و صادرکننده محصولات شیمیایی، احتمالاً میزان تأثیر قابل توجهی در تعیین قیمت سود پرک خواهد داشت. توصیه می‌شود با واحد فروش شرکت شایانکار تماس گرفته و جزئیات بیشتری در مورد قیمت‌ها، شرایط تأمین، و خدمات ارائه شده توسط این شرکت را دریافت کنید. همچنین، می‌توانید از منابع دیگری نیز برای مقایسه قیمت و اطلاعات بیشتر در بازار استفاده کنید تا بهترین تصمیم را برای نیازهای شرکت خود اتخاذ کنید.