در جهان امروز یکی از مشکلات اساسی بشر تأمین نیازهای غذایی است. به گونه ای که امنیت غذایی به عنوان یکی از اهداف مهم، سرلوحه برنامههای دولتها قرار گرفته است. بدون شک به منظور نیل از منابع کافی، باید تولید کشاورزی به گونه ای باشد که تمامی نیازهای غذایی جامعه را برآورده کند.
از سوی دیگر تولید کود کشاورزی خود نیازمند دو گروه عوامل تولیدی می باشد، گروه اول عوامل فیزیکی تولید از قبیل: زمین، بذر، آب، نیروی کار و غیره که وجود آنها از نظر کمی و کیفی شرط لازم تولید است و گروه دوم عوامل غیر فیزیکی تولید که ریشه در مدیریت و اقتصاد کشاورزی دارند.
با توجه به اهمیت و ضرورت مدیریت و اقتصاد کشاورزی، این عامل به عنوان شرط کافی تولید تلقی می گردد. بنابراین به منظور تولید کشاورزی مطلوب و بهینه، وجود عوامل فیزیکی و غیر فیزیکی تولید در کنار یکدیگر لازم و ملزوم هم می باشند.
اقتصاد کشاورزی
اقتصاد کشاورزی به عنوان یک شاخه از علم اقتصاد، به مطالعه تولید، توزیع، مصرف و مدیریت منابع در قطاع کشاورزی میپردازد. این حوزه به بررسی عوامل اقتصادی و تصمیماتی که در زمینه کشاورزی اتخاذ میشوند، میپردازد. در ادامه، به برخی از مفاهیم اصلی اقتصاد کشاورزی اشاره میشود:
1. تولید کشاورزی:
شامل فعالیتهای کشاورزی نظیر کشت و دامداری است. تولید محصولات کشاورزی و دامی، گلخانهداری، باغبانی، و دیگر فعالیتهای مرتبط با زمینه تولید غذا و مواد خام در این حوزه جای میگیرد.
2. فرآوری و صنایع غذایی:
تولید، فرآوری و تبدیل محصولات کشاورزی به محصولات غذایی از دیگر جنبههای اقتصاد کشاورزی است. این فرآیند شامل فعالیتهای نظیر تولید آرد، تولید لبنیات، بستهبندی محصولات، و صنایع غذایی مختلف میشود.
3. بازار کشاورزی:
بررسی بازارهای محصولات کشاورزی، تعیین قیمتها، توزیع محصولات، و تأثیرات عوامل اقتصادی بر بازارهای کشاورزی از موارد مهم اقتصاد کشاورزی است.
4. سیاستهای کشاورزی:
دولتها و سازمانهای بینالمللی در جهان برای تنظیم و پشتیبانی از بخش کشاورزی از سیاستهای خود استفاده میکنند. این سیاستها شامل حمایتهای مالی، تشویق به توسعه فناوری، و مدیریت منابع طبیعی میشوند.
5. مدیریت منابع طبیعی:
حفاظت از خاک، آب، هوا، و سایر منابع طبیعی در کشاورزی بر اساس مدیریت مناسب این منابع انجام میشود. این شامل روشهای کشت و دامپروری پایدار، کنترل آب و هوا، و حفاظت از تنوع زیستی است.
6. تحقیقات کشاورزی:
تحقیقات در زمینه کشاورزی برای توسعه فناوریهای جدید، افزایش بهرهوری، و مقابله با چالشهای مرتبط با تغییرات اقلیم و نیازهای رو به رشد جمعیت انجام میشود.
7. تجارت کشاورزی:
تبادل محصولات کشاورزی در داخل و بین المللی، بازارهای صادرات و واردات، و نقش کشاورزی در تعادل تجاری کشورها از مسائل مهم در اقتصاد کشاورزی میباشد.
مهندسی اقتصاد کشاورزی
تعریف و هدف
اقتصاد کشاورزی به مجموعه ای از علوم و روشها اطلاق می شود که عوامل اقتصادی مؤثر در امور کشاورزی، روابط اقتصادی موجود بین عوامل تولید کشاورزی و کاربرد اصول اقتصادی را در تولید و توسعه کشاورزی مورد بحث و بررسی قرار میدهد. به بیان دیگر اقتصاد کشاورزی عبارت از کاربرد اصول و نظریههای اقتصاد عمومی در فرایند تولید، مبادله و توزیع و مصرف مواد غذایی و مواد خام اولیه مورد نیاز سایر بخشهاست.
بر این اساس میتوان نتیجه گرفت که اقتصاد کشاورزی، روشهای چگونگی استفاده مطلوب بهینه از منابع طبیعی در بخش کشاورزی را از طریق شیوهها و ابزار کارآمد خود مورد مطالعه قرار میدهد. هدف از ایجاد این رشته، تربیت نیروهای متخصص و کارآمدی است که بتواند با تکیه بر دانش و اندوختههای علمی و تجارب عملی خود به عنوان کارشناس اقتصاد کشاورزی به تهیه و تدوین طرحهای توسعه کشاورزی و ارزیابی اقتصادی آنها در سطوح مختلف منطقه ای و یا ملی بپردازند.
و همچنین از طریق به کارگیری روشهای تجزیه و تحلیل کمی و ارائه مدلهای ریاضی در حل مسائل و مشکلات تولید، توزیع و یا معرف مواد غذایی و مواد خام، راهکارهای مناسبی را ارائه نمایند. متخصصان اقتصاد کشاورزی در فعالیتهای آموزشی و تحقیقاتی مرتبط با مسائل اقتصادی بخش کشاورزی نیز می توانند همکاری نمایند.
اهمیت و جایگاه در جامعه
با عنایت به اهمیت تولید کشاورزی در امنیت غذایی جامعه و نیز ضرورت توجه به ابعاد اقتصادی تولید، اقتصاد کشاورزی به عنوان یکی از شاخههای علوم کشاورزی، از حدود یک قرن پیش در کنار سایر رشتههای کشاورزی به تدریج مطرح شد و با سیر تکاملی اش امروزه به شکل یک دانش منسجم و مدون در مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی در اختیار مشتاقان علم و جامعه کشاورزی قرار گرفته است.
در عرصه فعالیتهای زراعی، حضور متخصصانی که علاوه بر دانش کشاورزی، اصول علم اقتصاد را نیز فراگرفته باشند و بتوانند با استفاده از تجربیات و دانش خود، در زمینه برنامه ریزی و تهیه طرحهای تولیدی محصولات کشاورزی به طور اقتصادی فعالیت کنند از ضروریات تحول کشاورزی کشور است و این امر، جایگاه و اهمیت رشته مهندسی اقتصاد کشاورزی را به خوبی مشخص می کند.