انبارداری مواد شیمیایی و سموم یکی از جوانب حیاتی در مدیریت ایمنی و بهداشت در محیطهای صنعتی، آزمایشگاهی، پزشکی و حتی خانگی است. صحیح و ایمن انبارداری این مواد به کاهش خطرات و جلوگیری از حوادث جدی کمک میکند.
در ادامه، نکات مهمی که باید در انبارداری مواد شیمیایی و سموم رعایت شوند، آورده شده است.
فهرست مطالب
- 0.1 1. شناسایی و برچسبزنی:
- 0.2 2. مکان مناسب:
- 0.3 3. جدا کردن مواد:
- 0.4 4. دما و تهویه:
- 0.5 5. ایمنی شخصی:
- 0.6 6. ذخیرهسازی ایمن:
- 0.7 7. آموزش کارکنان:
- 0.8 8. تجهیزات اطفاء حریق:
- 0.9 9. نظارت و بازرسی:
- 0.10 10. اطلاع رسانی در مواقع اضطراری:
- 1 الف ) مکان و طراحی ساختمان انبار
- 2 ب – انبارداری سموم و مواد شیمیایی
- 3 فروش محصولات مرتبط
- 3.1 بنتونیت حفاری | Drilling Bentonite
- 3.2 باریت حفاری | Drilling Barite
- 3.3 کربنات کلسیم | Calcium Carbonate
- 3.4 نمک معدنی | Mineral Salts
- 3.5 کلروپتاس | Potassium Chloride
- 3.6 کلسیم کلراید | Calcium chloride
- 3.7 آهک | آهک هیدراته | Lime
- 3.8 سود پرک | سود سوز آور | Caustic Soda
- 3.9 جوش شیرین | بی کربنات سدیم | Sodium Bicarbonate
- 3.10 اسید سیتریک | Citric Acid
- 3.11 زانتان گام | Xanthangum
- 3.12 پلی آلومینیوم کلراید | پک حفاری | پک صنعتی | PAC
- 3.13 کربوکسی متیل سلولز | CMC
1. شناسایی و برچسبزنی:
تمامی مواد باید شناسایی شده و با برچسبهای مشخصی که حاوی اطلاعاتی نظیر نام مواد، خطرات، و راهنمای ایمنی هستند، معین شوند.
2. مکان مناسب:
انبارها باید در مکانهای مناسبی قرار گیرند که دارای تهویه مناسب، دمای کنترلشده و دور از دسترس کودکان و حیوانات باشند.
3. جدا کردن مواد:
محصولات مختلف انواع سود مایع را از یکدیگر جدا نگه دارید تا از واکنشهای خطرناک جلوگیری شود.
4. دما و تهویه:
دما در انبارها باید با توجه به نوع مواد، در سطوح مناسبی نگه داشته شود.
سیستم تهویه باید مطابق با استانداردهای ایمنی عمل کند تا از انباشت گازهای خطرناک جلوگیری شود.
5. ایمنی شخصی:
استفاده از تجهیزات ایمنی شخصی نظیر عینک حفاظتی، دستکش، و لباسهای مخصوص ضروری است.
6. ذخیرهسازی ایمن:
محصولات را در کنتینرها یا سازههای مخصوص ذخیره کنید تا از تماس مستقیم با افراد جلوگیری شود.
7. آموزش کارکنان:
کارکنان باید به طور منظم در مورد استفاده صحیح از مواد، اقدامات ایمنی، و رفتار در مواجهه با حوادث آموزش داده شوند.
8. تجهیزات اطفاء حریق:
در انبارها باید تجهیزات اطفاء حریق کافی و قابل دسترس باشد.
9. نظارت و بازرسی:
انبارها باید به دورههای بازرسی و نظارت توسط افراد متخصص واگذار شوند.
10. اطلاع رسانی در مواقع اضطراری:
نقشهها و اطلاعات مربوط به انبارداری در صورت اضطرار در مکانهای دسترسی آسان قرار گیرند.
این نکات فقط یک مقدمه برای ایمنی در انبارداری مواد شیمیایی هستند و بر اساس نوع و ماهیت مواد، اقدامات ایمنی باید تعدیل شوند.
الف ) مکان و طراحی ساختمان انبار
۱– انبار مواد شیمیایی به محلی اطلاق می گردد که انواع ترکیبات شیمیایی و سموم به اشکال مختلف گاز ، مایع و جامد در آن به طور موقت نگهداری می شود و بر دو دسته انبار کوچک و انبار بزرگ می باشد.
۲– انبار کوچک به انبارهایی اطلاق می گردد که دارای مساحت حداکثر ۱۰۰ متر مربع بوده و عرض راهرو داخل آن کمتر از ۱/۵ متر نباشد.
۳– انبار های بزرگ به انبارهایی اطلاق می گردد که دارای مساحت بیش از ۱۰۰ متر مربع باشد. این گونه انبارها چنانچه مجهز به وسایل مکانیکی یا موتوری حمل و نقل باشد، راهروها می بایست متناسب با عبور وسایل مذکور منظور گردد. راهروی طولی باید تا انتهای انبار خالی از کالا بوده و با رنگ سفید از دو طرف خط کشی و مشخص شده باشد. همچنین ظرفیت انبار با میزان سموم و مواد شیمیایی مورد نگهداری مطابقت داشته و حداقل ۱۵ % ظرفیت اضافه جهت جابجایی سهل محموله و احتیاجات احتمالی آینده در نظر گرفته شود.
۴– محل انبار می بایستی به نحوی انتخاب گردد که حداقل سه جهت اطراف ساختمان به لحاظ دسترسی خودرو های امدادی و وسایل اطفاء حریق و ارسال تجهیزات ضروری در شرایط اضطراری آزاد باشد .
۵– محل انبارهای بزرگ می بایست دور از مناطق مسکونی، مدارس، فروشگاهها، بیمارستانها، بازار میوه جات، منابع آب آشامیدنی و ذخایر آب احداث گردد. ضمناً احداث این انبارها در مناطقی که سطح آبهای زیر زمینی بالا می باشد ممنوع است.
۶– در مبادی ورودیهای انبار برای ممانعت از خروج تراوشات به خارج از RAMP -6 وجود گذرگاههای شیبدار انبار ضروری می باشد این گذرگاه بایستی در داخل انبار و در خارج انبار در ورودی ها احداث گردد .
۷– بدون عبور از سایر ساختمانها بایستی به انبار دسترسی مستقیم باشد .
۸– دیوار های داخلی بایستی صاف و صیقلی بوده ، عاری از ترک و لبه باشد تا به آسانی پاکیزه شود .این دیوارها بایستی روی بند یا سدی که از مواد نفوذ ناپذیر به ارتفاع ۱۴cm پوشیده باشد قرار گیرد و دیوار دور تا دور تمام انبار را در بر می گیرد.
۹– دفتر انباردار باید جدا از منطقه نگهداری سموم و مواد شیمیایی باشد.
۱۰– علاوه بر درب اصلی انبار بایستی درهای اضطراری نیز در نظر گرفته شود.
۱۱– درب ها بایستی مجهز به قفل ایمنی و میله های حفاظتی بوده ، پنجره ها و هواکش ها نیز باید به میله های حفاظتی مجهز بوده تا ورود افراد غیر مسئول ممانعت شود.
۱۲– چنانچه از وسایل جانشینی دیگری برای هواکش و نور استفاده می شود اجباری برای ساخت پنجره نمی باشد. در غیر اینصورت باید پنجرهها سایه بان داشته تا از ورود نور مستقیم خورشید ممانعت شود.
۱۳– سیستم هواکش مناسب ، مجهز به فیلتر جهت ممانعت از تجمع بخارات شیمیایی مواد و خطر آتش زایی تعبیه گردد. این سیستم باید به نسبت وسعت انبار نصب شود و سطح آن بایستی حداقل ۱/۱۵۰ سطح کف باشد.
بیشتر بخوانید: تمام ویژگیهای بشکه مناسب برای مواد شیمیایی
۱۴– کف انبار بایستی با خط کشی بلوک بندی و شماره گذاری شود و در کنار هر بلوک راهروهایی به عرض حداقل ۱ متر جهت جابجایی، بازرسی عبور هوای آزاد در نظر گرفته شود هر بلوک بایستی حاوی تنها یک محموله با مشخصات یکسان باشد.
۱۵– علائم هشدار دهنده بایستی در خارج از انبار به زبان فارسی نصب گردند. علائم خطر سموم، آتش زایی و عدم اجازه ورود به افراد غیر مسئول از جمله علائم هشدار دهنده مهم است.
۱۶– سیستم خنک کننده و گرم کننده بایستی به گونه ای تعبیه گردد که موجب گرم شدن و یا سرد شدن مستقیم مواد انبار نگردند. استفاده از وسایل گرم کننده هوا که با نفت و گاز می سوزند ممنوع است.
۱۷– ایجاد هر گونه مخزن جهت نگهداری مواد شیمیایی مایع (سود پرک) و یا گاز در انبار های کوچک بطور کلی ممنوع
۱۸– محل انبارها می بایست به نحوی انتخاب گردد که راههای دسترسی مناسب برای حمل و نقل خودروهای امدادی در شرایط ویژه موجود باشد به نحوی که بدون برخورد با مانع تا درب ورودی انبار امکان پیشروی باشد و ساختمان محل انبار استحکام و ایمنی مناسب را جهت نگهداری مواد شیمیایی و سموم داشته باشد.
۱۹– دیوارها و سقف و سرپناه تمام انبارها بدون استثناء باید از مصالح غیر قابل اشتعال ساخته شود، به کاربردن چوب، تخته، پلاستیک و خرپا های چوبی و تخته ای در ساختمان انبارها به کلی ممنوع است. اجزاء مقاوم نظیر خرپاها و تیر آهن و یا حمال های بتونی با مصالح غیر قابل اشتعال باید به طریقی عایق کاری شوند که در برابر آتش سوزی برای مدت حداقل دو ساعت و ستونها برای مدت ۳ ساعت مقاومت نمایند.
۲۰– کف تمام انبارها باید بتون یا سنگ فرش بوده و نسبت به مواد شیمیایی و سموم غیر قابل نفوذ باشد. شیب و آبروی کف محوطه طوری باشد که مایعات در زیر کالاها جمع نشود همچنین صاف بوده، لغزنده نباشد و فاقد هر گونه ترک و یا شکاف باشند.
۲۱– در انبار های بزرگ مواد شیمیایی و سموم، هرگونه زه کشی باید برای دفع فاضلاب به حوضچه ای متصل باشد تا از ورود فاضلاب به درون آبراهها و یا مجاری فاضلاب عمومی جلوگیری شود.
۲۲– میزان و مقدار ذخیره آب مورد لزوم آتش نشانی و همچنین سیم کشی برق و تناسب قطر سیم های برق با بار الکتریکی لازم و نیز کلید ضد جرقه در کلیه انبارها بر حسب دستور العمل های فنی موجود باید در نظر گرفته شود.
۲۳– محوطه انبار ها باید عاری از پوشال ، خاشاک و خرده چوب و کاغذ و سایر مواد زائد قابل اشتعال باشد.
۲۴– انبارها می بایست به تناسب موادی که از آنها نگهداری می شود مجهز به وسایل ضروری اطفاء حریق مطابق استانداد های سازمان آتش نشانی باشد.
۲۵– در کلیه انبارهای مواد شیمیایی و سموم نصب سیستم های هشدار دهنده اجباری است.
۲۶– روشنایی طبیعی انبارها می بایستی به گونه ای طراحی گردند که مواد شیمیایی و سموم موجود در آنها در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار نگیرند.
۲۷– دمای انبارها حسب نوع مواد نگهداری شده طبق استاندارد GMP دریک یا دو دامنه ذیل می بایستی قرار گیرد.
الف ) دمای سردخانه ای درجه ۵-۲ سانتی گراد
ب) انبار خنک درجه ۱۵-۸ سانتی گراد
۲۸– میزان رطوبت انبارها می بایست زیر ۴۰ درصد تنظیم گردد.
۲۹– جهت کنترل دما و رطوبت ، در چند نقطه انبار می بایست دما سنج و رطوبت سنج نصب گردیده و به طور روزانه کنترل شود.
۳۰– جهت جلوگیری از بروز حادثه و پیشگیری از صدمات جانی ، هر انباری مجهز به تابلوهای هشدار و علایم راهنما بوده و محل نصب این گونه هشدارها و علایم مناسب و قابل رؤیت باشد.
تبصره۱: تابلوها می بایست از فاصله حداقل ۱۵ متری قابل دیدن و خواندن باشند.
تبصره۲ : معنا و مفهوم تابلوها می بایست به کارکنان آموزش داده شود.
۳۱– انبار مواد شیمیایی و سموم باید حداقل مجهز به دو دستگاه پودر گاز ۱۲ کیلوگرمی و یک دستگاه کپسول پودر گاز ۵۰ کیلوگرمی بوده و به نسبت حجم انبارها ، دارای تعدادی سطل آتش نشانی سرباز محتوی ماسه خشک سرند شده باشند.
۳۳– کپسول های آتش نشانی می بایست حسب زمان اعتبار مورد بازدید قرار گیرند.
ب – انبارداری سموم و مواد شیمیایی
ماده ۱-۱ موجودی بایستی به گونه ای نگهداری شود که محموله ای که زودتر وارد انبار شده زودتر نیز خارج گردد . به عبارتی محمولههای قدیمی تر قبل از محمولههای جدید مصرف گردد.
ماده ۲-۱ محمولهها در انبار بایستی به طور مرتب بازرسی گردند تا وضعیت آنها شامل فساد، سفت و تراکم شدن، رسوبی شدن، ژله ای شدن، تغییر رنگ و نیز وضعیت ظروف بررسی گردند.
ماده ۳-۱ محتوی ظروف آسیب دیده و نشت نموده بایستی فوراً بسته بندی و برچسب گذاری گردند.
ماده ۴-۱ مکان آلوده بایستی سریعاً پاک شود.
ماده ۵-۱ ابزار کار آلوده بایستی زدوده و پاکسازی شود.
ماده ۶-۱ از ایستادن بر روی بسته بندی ها و ظروف که با وزن انسان ممکن است صدمه دیده و برای فرد ایجاد خطر نماید خودداری شود.
تبصره:
ظروف خالی که قرار است امحاء گردند بایستی در مکان ویژه و مطمئنی جهت ممانعت از سرقت و استفاده مجدد برای سایر مقاصد قرار گیرند.
ماده ۷-۱هنگام کار در انبار از خوردن ، آشامیدن و استعمال دخانیات خودداری شود.
ماده ۸-۱انبار دار و کارگران انبار باید آموزش های لازم ذیل جهت انبارداری، ثبت و حمل و جابجایی را ببینند. شناخت رفتار انواع سموم و مواد شیمیایی مطابق طبقه بندی انجام شده در آئین نامه اطلاعات لازم مبنی بر رفتار احتیاطی لازم در حین جابجایی و حمل به منظور اجتناب از بروز حوادث اطلاعات مربوط به نحوه عملکرد در حین بروز حوادث احتمالی در جهت کاهش خطرات حادثه نسبت به انسان و محیط زیست.
اطلاعات لازم در زمینه اطفاء حریق ، کمکهای اولیه، استفاده از وسایل ایمنی و حفاظتی مناسب، روشهای مناسب جهت جلوگیری از مخاطرات ناشی از نشت و تراوش مواد اطلاعات لازم در خصوص طبقه بندی انواع مختلف سموم و مواد شیمیایی.
ماده ۹-۱ انباردار موظف ست از وجود ابزارها و لوازم ضروری اطمینان داشته باشد.
ماده ۱۰-۱ انباردار و کارگران در هنگام کار باید از وسایل ایمنی و حفاظتی ذیل استفاده نمایند لباس یکسره آستین دار بلند از جنس مقاوم که تمام بدن را بپوشاند.
- عینک حفاظتی مناسب جهت حفاظت از چشم در مقابل حوادث و خطرات ناشی از سموم و مواد شیمیایی.
- ماسک مناسب جهت تصفیه بخارات و گازهای ناشی از مواد سمی.
- دستکش لاستیکی مناسب.
- چکمه لاستیکی ضخیم.
- نئوپرن و یا پیش بندهای یکبار مصرف از مواد پلی اتیلنی که از گردن تا پایین ، PVC – پیش بند از جنس زانو را بپوشاند.
سیستم ثبت سموم و مواد شیمیایی در انبار
سیستم ثبت بستگی به میزان کارآیی انبار و تجهیزات موجود در آن دارد.
اطلاعات ثبت شده بایستی حداقل در دو نسخه در مکانی جدا از انبار نگهداری شود.
فرم ساده ای از مشخصات محموله بایستی به محموله چسبانده شده و در کنار بلوکها قرار گیرد.
سیستم ثبت بایستی دقیق ، شامل جزئیات ریز باشد.
به محض ورود و خروج محموله بایستی مشخصات کاملی از محموله توسط انباردار ثبت گردد.
مشخصات شامل موارد ذیل می باشد:
نام شیمیایی و تجارتی محموله، تاریخ ورود و یا خروج، مبدأ و یا مقصد، فرمولاسیون، مقدار کل حجم واحد، بسته بندی، تاریخ ساخت تاریخ انقضاء، نام تولیدکننده، شماره پارت، این آمار بایستی به روز باشد.
به طور روزانه یک بازرسی سریع از ظروف و شبکه ها انجام و هرگونه نقص گزارش و رفع گردد.
ماده ۱۱-۱ نحوه آرایش و طبقه بندی مواد شیمیایی و سموم در انبارها می بایست به نحوی باشد که امکان رؤیت و دسترسی به آنها به آسانی امکان پذیر باشد.
ماده ۱۲-۱ محل انبارهای بزرگ می بایست دور از مناطق مسکونی ، منابع آب آشامیدنی ، مناطق در معرض سیل و بطور کلی مناطقی که دارای قابلیت خطر آفرینی برای انسان و محیط زیست باشد احداث گردد.
ماده ۱۳-۱ در داخل انبارها باید به نسبت وسعت آن بر حسب مورد دستگاههای هواکش مجهز به فیلتر نصب شود تا هوای انبار مرتباً تعویض گردد.
ماده ۱۴-۱ کلیه مواد شیمیایی و سموم می بایست در بسته بندی های استاندارد مطابق با قوانین جاری انبار گردند.
ماده ۱۵-۱ سموم و مواد شیمیایی در گروههای مختلف حسب حالت فیزیکی ، قابلیت خطرزایی ) آتش گیری ، انفجار ، . . . ( در طبقه بندی انبار قرار گیرند.
ماده ۱۶-۱ مواد شیمیایی و سمومی که سمیت آنها بسیار زیاد است در قسمتی جداگانه از انبار قرار گیرند.
ماده ۱۷-۱ سموم و مواد شیمیایی دارای طول عمر کمتر از ۲ سال همراه با تاریخ ساخت و تاریخ مصرف که بطور خوانا در روی بسته بندی آنها درج شده باشد در محلی از انبار قرار گیرند که انقضاء تاریخ مصرف آنها به راحتی قابل رویت باشد.
ماده ۱۸-۱ هر انباری می بایست به سیستم ثبت ورود و خروج مواد ( گزارش دهی) حسب فرمهای استاندارد مجهز باشد.
ماده ۱۹-۱ بشکهها و بسته بندی مواد شیمیایی و سموم می بایستی طوری روی هم قرار گیرند تا فشار بیش از حد مجاز بر آنها وارد نشود ( طبق دستورالعمل تولید کننده رفتار شود)
ماده ۲۰-۱ مقاومت جنس مواد بسته بندی به میزانی باید پیش بینی گردد که متناسب محتویات داخل آن باشد.
ماده ۲۱-۱جنس ظروف می بایست به گونه ای انتخاب شود که نسبت به نفوذ رطوبت و تاثیر حرارت دارای مقاومت باشد.
ماده ۲۲-۱ نگهداری انواع مواد قابل اشتعال در ظروف سرباز یا قوطی و بشکههای دارای نشت به طور کلی ممنوع است.
ماده ۲۳-۱برای نگهداری شیشه ها ، قوطیها و ظروف محتوی مواد روغنی و مایعات قابل اشتعال باید قفسه بندی فلزی مناسب در انبار فراهم گردد به نحوی که از وارد آمدن فشار و در نتیجه شکستگی یا ساییدگی ظروف مذکور جلوگیری بعمل آید.
ماده ۲۴-۱حلال ها و سایر موادی که دارای فشار بخار بالایی هستند نمی بایستی در معرض نور مستقیم در بشکههای سیاه پر شوند.
ماده ۲۵-۱ ظروف و بسته بندی های مواد شیمیایی و سموم بطور هفتگی میبایست از نظر محل نگهداری ، نشت مواد ، وضعیت ایمنی ، وسایل حفاظت فردی شاغلین در انبارها و محیط انبار و همچنین عملیات پاکسازی مورد بازدید قرار گیرد
ماده ۲۶-۱ مواد شیمیایی و سموم ناسازگار نمی بایستی در کنار یکدیگر نگهداری شوند و در صورت لزوم می بایست با استفاده از دیوارهای مستحکم و خاکریز پیش بینی های لازم را اعمال نمود .
ماده ۲۷-۱ مواد شیمیایی با قابلیت اشتعال بالا و میل ترکیبی زیاد می بایست حداقل با ۱۵ متر فاصله از سایر مواد قرار گیرند.
ماده ۲۸-۱در هر انبار می بایست ظروف و بشکههای خالی جهت انتقال محتویات ظروف آسیب دیده موجود باشد.
[