میزان اسیدی یا بازی بودن pH یا واکنش خاک اصطلاحی است که واکنش اسیدی یا بازی خاک را نشان می دهد، یعنی به این سؤال پاسخ می دهد: آیا خاک اسیدی است یا قلیایی یا خنثی!
pH خاک یکی از ویژگی های فیزیولوژیکی برجسته محلول خاک بوده و در خواص فیزیکی، شیمیایی و زیست شناختی آن تأثیر وافری دارد.
بسیاری از واکنش های شیمیایی و زیست شیمیایی خاک تنها در pH مشخصی از آن رخ می دهد:
- سرعت تجزیه مواد معدنی و آلی خاک تحت تأثیر pH آن قرار دارد.
- محلولیت و قابلیت جذب عناصر غذایی خاک به وسیله واکنش یا pH خاک انجام می شود.
فهرست مطالب
تنظیم pH خاک چگونه است؟
تنظیم pH خاک یکی از عوامل مهم در کشاورزی و باغبانی است، زیرا pH خاک تأثیر زیادی بر جذب عناصر غذایی توسط گیاهان دارد. pH خاک نشاندهنده اسیدی یا بازی خاک است و اکثر گیاهان در یک محدوده خاص از pH بهترین رشد را دارند. معمولاً محدوده pH مناسب برای خاک بین 6.0 تا 7.5 است.
برای تنظیم pH خاک، میتوانید از روشها و موارد زیر استفاده کنید:
1. آزمایش pH:
ابتدا با استفاده از آزمون pH مطمئن شوید که pH خاک شما در چه محدودهای قرار دارد.
2. استفاده از آهن سولفات (Iron Sulfate) یا گچ:
برای افزایش pH خاک اگر خاک شما خیلی اسیدی است (pH کمتر از 6)، میتوانید از گچ (کلسیم کربنات) استفاده کنید.
برای کاهش pH خاک اگر خاک شما خیلی باز است (pH بیشتر از 7.5)، از آهن سولفات استفاده کنید.
3. استفاده از مواد آلی:
افزودن مواد آلی مانند کمپوست یا مولاس به خاک میتواند به تنظیم pH کمک کند.
4. استفاده از سمپاشی مناسب:
برخی سمپاشیها حاوی موادی مانند سولفوریک اسید هستند که میتوانند به تنظیم pH کمک کنند.
5. تغذیه گیاهان با محصولات آلی:
برخی از گیاهان مانند برنج و سیبزمینی میتوانند به تنظیم pH کمک کنند. این گیاهان موادی را از خاک جذب میکنند که ممکن است pH را تنظیم کنند.
6. آبیاری با آب معین:
مصرف آب دارای pH خاصی نیز میتواند بر pH خاک تأثیرگذار باشد. استفاده از آبی که pH مناسب دارد، میتواند در تنظیم pH خاک مفید باشد.
قبل از انجام هرگونه تغییر در pH خاک، تست pH دقیقی انجام دهید و مقدار تغییرات را با دقت کنترل کنید تا از ایجاد مشکلات جدید در خاک جلوگیری شود. همچنین، توجه به نیازهای خاک و گیاهان مورد کاشت نیز مهم است.
همچنین بخوانید: دانستنی های خاک
جدول رابطه عناصر غذایی خاک و pH جذب
جدول رابطه عناصر غذایی خاک و pH جذب به شرح زیر است:
عناصر غذایی خاک | pH جذب عناصر در محلول خاک |
ازت و گوگرد | 0/8 – 5/6 |
پتاسیم | 5/8 – 0/7 |
آهن، روی، منگنز و مس | 5/6 – 0/5 |
فسفر | 5/7 – 5/6 |
کلسیم و منیزیم | 0/9 – 0/7 |
مولیبدن | 5/8 – 5/6 |
غلظت فسفات با pH خاک تغییر می کند.
استفاده مستقیم از یون های H+ و OH‑ مانند: اسید ها و هیدروکسید ها و غیره هنگامی که با غلظت زیاد استفاده شوند برای گیاه مضر است.
جدول طبقه بندی خاک از نظر pH
pH خاک | شرایط محلول خاک |
کم تر از 6 | اسیدی |
5/8 – 6 | معمولی تا شور |
0/9 – 5/8 | متمایل به قلیایی |
بزرگ تر از 9 | قلیایی |
روش اندازه گیری pH خاک
روش اندازه گیری pH خاک در آزمایشگاه به شرح زیر است:
- مقدار 20 گرم از نمونه خاک را در یک بشر 100 میلی لیتری وزن کنید.
- 50 میلی لیتر آب مقطر به آن اضافه نمایید.
- این مخلوط را به مدت 30 دقیقه به طور متناوب در هر دفعه 10 دقیقه به آرامی به هم بزنید.
- با استفاده از pH متر pH آن را اندازه گیری نمایید.
روش اندازه گیری هدایت الکتریکی خاک (EC)
1) 20 گرم از نمونه خاک را در یک بشر 100 میلی لیتری وزن کنید.
2) مقدار 50 میلی لیتر آب مقطر به آن اضافه نمایید.
3) این مخلوط را به مدت 30 دقیقه به طور متناوب به هم بزنید و به مدت یک ساعت آن را ساکت بگذارید.
4) با استفاده از یک دستگاه کنداکتو متر مقدار هدایت الکتریکی (EC) سوسپانسیون را تعیین نمایید. در صورتی که محلول سوسپانسیون شفاف نبود، با استفاده از یک کاغذ صافی معمولی آن را صاف نمایید و هدایت الکتریکی محلول شفاف را تعیین کنید.