دانستنی های خاک

خاک چیست؟

خاک بالاترین قسمت سطح زمینه بوده که در اثر هوازدگی، گیاهان، انسان و سایر جانداران تخریب شده و به تدریج تغییراتی در آن به وجود آمده است. مواد معدنی مادری که خاک از آن تشکیل می شود می تواند سنگ بستر یا رسوبات رودخانه ای و دریایی یا رسوبات بادی مثل لس یا خاکسترهای آتشفشانی بوده باشند.

خاک رشد گیاهان را با در دسترس قراردادن لایه ای نفوذپذیر برای رشد و نفوذ ریشه و یک انبار برای نگهداری عناصر تغذیه ای و آب حمایت می کند. بسته به ترکیبات خاک، توانایی آن در تأمین عناصر تغذیه ای برای گیاهان متفاوت است. مهمترین عواملی که حاصلخیزی خاک را تعیین می کنند عبارتند از: ظرفیت نگهداشت، واکنش خاک و عدم حضور مواد سمی .

آیا می دانستید خاک باغ و مزارع از چه کود هایی و ریز مغذی هایی لازم استفاده کنند؟

آیا می دانستید در چه فصل و زمانی از کود های و ریز مغذی های باید استفاده شود؟

1- در هفته های پایانی زمستان بهترین زمان استفاده کودهایی از قبیل سولفات آمونیوم و نیترات آمونیوم در باغ ها می باشد.

2- درختان سیب در شرایط کمبود فسفر دارای شاخه های باریک و کوچک بوده، ‌اندازه برگ ها کوچکتر از معمول و رنگ آنها به صورت قهوه ای تیره با رگه های قرمز و ارغوانی در فاصله بین برگ ها می باشد که در نهایت برگ ها به رنگ برنزه در می آیند.

3- به دلیل عدم پویایی کلسیم در گیاه، کمبود آن در برگ های جوان ظاهر می شود در این حالت حاشیه برگ های جوان به صورت فنجان مانند رو به بالا ظاهر گردیده و حالت نکروز در سطح برگ ها نمایان می شود. همچنین کمبود کلسیم باعث ابلق شدن برگ ها می شود.

4- حضور ازت در جوانه های گل،‌ عمر تخمک و زمان گرده افشانی را افزایش داده و با افزایش سطح برگ،‌ تشکیل میوه را بیشتر نموده، ‌اندازه میوه را درشت تر می نماید. برای رشد بهتر بافت ها در بهار، لازم است تا ذخیره ازت جوانه ها، در پاییز به مقدار کافی صورت گیرد، به همین دلیل محلول پاشی ازت در فاصله برداشت میوه و ریزش برگ ها توصیه می شود.در تنش سرما و یخزدگی اصولا خسارت ناشی از تجمع پروتئین ها و اختلال در نفوذپذیری غشا می باشد.

5- دما نقش مهمی در جوانه زنی و حتی حیات گیاهان جوان (بویه در شرایط خاک لخت) ایفا کرده و می تواند در دماهای بالا موجب خسارت گردد.

6- در شرایط تنش آبی شدت تعرق افزایش و یا ثابت می ماند در حالیکه فتوسنتز سیر نزولی دارد.

7- آمیدها سیستم خنثی کننده سم برای جلوگیری از تجمع آمونیاک می باشند.

8- سفید شدن بافت بین رگبرگی و حاشیه برگ و سوختگی یونجه می تواند به دلیل SO2 هوا باشد.کلسیم در خنثی کردن اثر عدم تعادل عناصر غذایی در سلول نقش مهمی دارد و کاتیون غالب در اکثر خاک ها می باشد.

9- ساختمان کلروفیل و واکنش های آنزیمی که باعث انتقال PO43- می شوند به منیزیم نیاز دارند.

10- فسفر در ساختمان نوکلئوتیدها و فسفولیپیدها حضور داشته و نقش مؤثری در رشد گیاهچه دارد لذا بهتر است کود دهی فسفر بصورت پیش کشت انجام شود. گیاه فسفر را بصورت H2PO4- جذب می شود.

11- پتاسیم کاتیون غالب در گیاه بوده و موجب افزایش انتقال مواد فتوسنتزی از برگ ها و به دنبال آن افزایش و ادامه فتوسنتز می شود.

12- شرایط بی هوازی موجب اختلال در جذب فعال ریشه می شود.

علم «مکانیک خاک» چیست؟

علم «مکانیک خاک» به شناخت، تحلیل رفتاری و کنترل رفتاری خاک‌ها می‌پردازد. خاک‌ اساساً توده‌ای متخلخل است که حاصل فرسایش و تخریب سنگ‌ها می‌باشد. برای آنکه بتوان رفتار خاک‌ها را در شرایط فیزیکی، شیمیایی و آب و‌ هوایی گوناگون پیش‌بینی کرده و نیز رفتار آنها را کنترل کرد، بایستی شناخت کافی از آنها داشت. به این منظور، آنها را برحسب مشخصات فیزیکی و شیمیایی مختلف‌شان طبقه‌ بندی می‌کنند.

قابل استنادترین و کاربردی‌ترین طبقه‌بندی رایج، طبقه‌بندی خاک‌ها بر اساس اندازه‌ی ذرات آنهاست. برای چنین طبقه‌بندی‌ای آیین‌نامه‌های مختلفی تدوین شده و برحسب کاربری پروژه در حال اجرا از آنان استفاده می‌شود. برای مثال، برای پروژه های راه‌سازی از استاندارد «آشتو» (AASHTO  یا طبقه بندی اداره حمل‌و‌نقل و  بزرگراه‌های آمریکا)  برای دانه‌بندی خاک استفاده می‌شود.

یک استاندارد طبقه‌بندی دیگر هم وجود دارد که روش طبقه‌بندی «متحد» (Unified یا USCS) نام دارد. طبق این روش خاک‌ها بر اساس اندازه ذرات تشکیل‌دهنده‌ و به وسیله‌ الک‌هایی معلوم که مشخصه‌شان قطر سوراخ‌هایشان است، به شرح زیر طبقه‌بندی می‌گردند:

۱) خاک‌های درشت‌دانه:

الف- شن (Gravel): دانه‌های درشت‌تر از ۴٫۷۵ میلی‌متر. مصالحی که از سنگدانه‌های ریز و درشت تشکیل شده است.

ب- ماسه (Sand): دانه‌های ریزتر از ۴٫۷۵ میلی‌متر و درشت‌تر از ۰٫۰۷۵ میلی‌متر. مثلاً مصالحی که در ساحل دریا مشاهده می‌شود.

۲) خاک‌های ریزدانه:

الف- لای (Silt): ذرات خاکی ریزتر از ۴٫۷۵ میلی‌متر و درشت‌تر از ۰٫۰۰۲ میلی‌متر. آنچه در کف رودخانه‌ها وجود دارد.

ب- رُس (Clay): ذرات خاکی ریز تر از ۰٫۰۰۲ میلی‌متر. خاک‌ها چسبنده به رنگ قهوه‌ای تا قرمز.

هرکدام از این انواع خاک‌ها مشخصات رفتاری خاص خودشان را دارند. برای مثال به چند نمونه از این مشخصات اشاره می‌کنم.

• –  خاک‌های درشت‌دانه مقاومت خوبی در برابر بارهای وارده دارند یعنی می‌توان گفت در برابر  بار وارده ناشی از ساختمان مقاومت بهتری نسبت به ریزدانه‌ها از خود نشان می‌دهند. این مقاومت بالا به دلیل شکل دانه‌ای و خاصیت قفل و بست شدن دانه‌ها در هم در اثر بار وارده می‌باشد.
• –  خاک‌های ریزدانه در اثر رطوبت رفتارهای زیان‌باری از خود نشان می دهند به دلیل اینکه قابلت جذب آب بالایی داشته و در محیط مرطوب دچار افزایش حجم شده و اصطلاحاً متورم می‌گردند. که این امر باعث وارد آمدن خسارت‌ به ساختمان‌ها و راه‌ها می‌شود.