نقش عناصر ریز مغذی در درختان با آشکار شدن ظرفیت های کشور از نظر تولید محصولات باغبانی در طی چند سال اخیر و با هدف رقابت بین المللی با دیگر کشورهای جهان برای صدور این محصولات و فراوردهای آن و همچنین افزایش کمیت و کیفیت این محصولات نیاز به پرداختن تغذیه درختان میوه را امری اجتناب پذیر می نمایید.
جمعیت جهان در سال بیست سال گذشته بالغ بر 4.74 میلیون نفر بوده و با توجه به نرخ رشد فعلی تا سال 2015 به حدود 8.2 میلیارد نفر می رسد. با توجه به رشد سریع جمعیت نیاز به غذا بیشتر احساس می گردد. بالغ بر 98 درصد از مواد غذای مورد نیاز بشر از تولیدات و فراورده ای کشاورزی تأمین می گردند با توجه به نقش فرآورده ای کشاورزی در تأمین غذا بشر همواره در جستجوی یافتن راههای برای افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی بوده است.
این امر از دو راه کلی امکان پذیر است:
الف) افزایش سطح زیر کشت
ب) افزایش تولید در واحد سطح در واحد زمان
دیوف مدیر سازمان خوار بار جهانی در پیامی به مناسبت روز جهانی غذا بیان کرد که میزان خسارت کمبود عناصر ریز مغزی در کشورهای در حال توسعه بیش از 128میلیارد دلار می باشد. و اگر نقش ریزمغذیها در ارتقای سطح سلامت جامعه نیز مطرح باشد در چنین شرایطی خسارت وارده به سلامت جامعه نیز بسیار نگران کننده خواهد بود.
مقدار عناصر ریز مغذی در خاک های کشاورزی ایران بسیار اندک می باشد. علاوه بر این حلالیت عناصر ریز مغذی نیز در خاکهای ایران پایین میباشد. حلالیت پایین عناصر ریز مغذی به دلایل آهکی بودن خاک، بالا بودن PHخاک، بی کربناته بودن آب آبیاری، تنش خشکی و شوری، مواد آلی کم و تداوم مصرف نامتعادل کودهای کشاورزی میباشد. بدیهی است گیاهان و درختانی که در چنین خاک های رشد می کنند از کمبود این عناصر صدمه می بینند.
با مصرف عناصر کم مصرف علاوه بر افزایش عملکرد محصولات کشاورزی کیفیت محصولات تولیدی ارتقا یافته و در نهایت ارتقای سلامت جامعه نیز تحقق می یابد. چون اکثر محصولات کشاورزی تولیدی در شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک و از خاک های کشاورزی ایران حاصل می شوند که اولا میزان آهک آنها بالا می باشد و در ثانی دارای PHبالای هستند. بنابراین محصول به دست آمده از عناصر ریز مغذی فقیر است.
چه در شرایط آهکی یا گیاه یا درخت نمیتواند این عناصر را جذب کند و یا در صورت جذب، امکان استفاده از آنها را به دلیل رسوب در آوندها ندارد. به این ترتیب حرکت این مواد به برگ، دانه و میوه بسیار کند بوده و به همین دلیل غلظت آنها در اندامهای مورد مصرف انسان و دام بسیار پایین است و در نتیجه گیاه، دام و انسان با کمبود این عناصر رو به رو می باشد. همچنین بیشتر مردم ما به دلیل مصرف نان عاری از مواد معدنی دچار عارضه کم خونی ناشی از کمبود ریز مغذی ها هستند.
فهرست مطالب
- 1 عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان
- 2 ارزیابی وضعیت تغذیه درختان میوه
- 3 تجزیه بافت گیاه برای تشخیص کمبود عناصر غذایی در درختان میوه
- 4 جدول مهم ترین علائم کمبود عناصر غذایی در درختان میوه
- 5 چالکود، طرحی نو در تغذیه درختان میوه
- 6 نکات مهم در ارتباط با مصرف کودهای حاوی عناصر کم مصرف
- 7 فروش محصولات مرتبط
عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان
تغذیه بهینه گیاه شرط اصلی بهبود کمی و کیفی محصولات است. در تغذیه گیاه و درخت نه تنها باید هر عنصر به اندازه کافی در دسترس آن قرار گیرد، بلکه ایجاد تعادل و رعایت تناسب میان همه عناصر غذایی از اهمیت زیادی برخوردار است. عناصر غذایی مورد
نیاز گیاهان به سه دسته کلی تقسیم میشوند.
الف- عناصر غذایی مضر
عناصری هستند که برای رشد و نمو گیاهان زیان آور هستند. حتی در برخی موارد غلظتهایی کم این عناصر می تواند موجب کاهش قابل توجهی در عملکرد و رشد گیاه گردد. از جمله این عناصر می توان به سرب، کادمیوم، جیوه و نیکل اشاره کرد.
ب- عناصر غذایی مفید
عناصری هستند که در صورت وجود در محیط سبب بهبود رشد گیاه و یا گیاهان خاصی می شوند. برای مثال سدیم برای چغندر قند، سیلیس برای برنج و جو و یا کبالت و مولیبدن برای تثبیت بیولوژیکی نیتروژن مفید می باشند.
ج- عناصر غذایی لازم یا ضروری
سه معیار برای ضروری بودن وجود دارد که عبارتند از:
1– گیاه بدون آن عنصر قادر به تکمیل چرخه حیات خود نباشد.
2- وظیفه آن عنصر توسط عنصر دیگری قابل انجام و جایگزینی نباشد.
3– عصر مستقیماً در متابولیسم و تغذیه گیاه نقش داشته باشد.
عناصر لازم یا ضروری عبارتند از:
ج-1- عناصر پرمصرف
1- کربن اکسیژن و هیدروژن: 60 تا 90 درصد ماده خشک گیاهی را تشکیل می دهند و جز در موارد کمبود آب کمبود آنها دیده نمی شود. و عمدتا از طریق آب و هوا تامین می شوند. 2– عناصر کودی شامل نیتروژن فسفر و پتاسیم 3–عناصر آهکی شامل کلسیم و منیزیم 4– گوگرد
ج-2- : عناصر غذایی کم مصرف
لازم به ذکر است همانطور یکه گیاهان بدون عناصر غذایی پرمصرف قادر به ادامه حیات نیستند بدون عناصر کم مصرف نیز قادر به ادامه حیات نخواهند بود. تفاوت عمده ای که با عناصر پر مصرف دارند به مقدار بسیار کمتر مورد نیاز می باشند. میزان مصرف آنها بر حسب قسمت در میلیون می باشد در حالی که میزان مصرف عناصر غذای پرمصرف بر اساس درصد می باشد.این عناصر عبارتند ازآهن ، روی، مس، بر، ، منگنز ، مولیبدن و کلر می باشند.
ارزیابی وضعیت تغذیه درختان میوه
راههای مختلفی برای تشخیص کمبودها تعیین میزان عناصر غذایی قابل استفاده در گیاهان وجود دارد از متداولترین این روشها میتوان به 1- آزمون خاک 2 – آنالیز های بافت برگ درختان میوه 3- تشخیص ظاهری عوارض تغذیه ای اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: علائم کمبود عناصر غذایی درختان میوه
آزمون خاک
شامل سه مرحله نمونه برداری صحیح، تجزیه دقیق عناصر و تفسیر صحیح نتایج تجزیه خاک می باشد.آزمون خاک می تواند در گیاهان زراعی سبزی و صیفی جات یک ساله کمک زیادی به تأمین نیازهای غذایی گیاهان نمایید. بین آزمون خاک و تجزیه برگ در باغ ارتباط کمی وجود دارد. یعنی آزمون خاک نمیتواند راهنمای خوبی برای تعیین وضعیت تغذیهای درختان میوه باشد.
آزمون خاک قبل از احداث باغ بهترین وسیله برای مشخص کردن بافت خاک، مقدار آهک خاک و غلظت عناصر کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فسفر خاک است. در باغهای احداث شده آزمون خاک مکمل نتایج تجزیه برگی است و جهت مشخص نمودن ترکیب کودی باید مورد استفاده قرار گیرد. برای نمونه برداری صحیح خاک نقاط دارای شرایط و نوع خاک یکسان مرز بندی شده و خاکهای متفاوت از نظر بافت خاک، وضعیت زه کشی خاک، مقدار آهک خاک، عمق لایه سخت کفه زیرین به صورت جداگانه نمونه برداری میشود.
به طور کلی قطعه های نمونه برداری نباید بیش از 4 هکتار باشد. حدود 2.5 سانتی متر از خاک رویی کنار زده می شود و نمونه های از عمق 0-30 و 31-60 سانتی متر به صورت جداگانه برداشت میشود. از هر قطعه 4-5 هکتاری 10 نمونه خاک برداشت شده و نمونه ای 0-30 و 31-60 با هم به صورت جداگانه مخلوط می شود.
تفسیر نتایج آزمون خاک
PH
در PH های محدود خنثی تا کمی اسیدی عناصر غذایی در حد مطلوبی هستند. در PH های زیر 5 مشکلاتی نظیر مسمومیت منگنز و آلومینیوم و کمبود کلسیم و پتاسیم کاهش جذب فسفر و کاهش کارایی ازت و پتاسیم وجود دارد. در PH های بالای 7.5 قابلیت جذب عناصر ریز مغزی به استثنای مولیبدن کاهش مییابد برای مقابله با PHهای پایین از آهک استفاده میشود و برای مقابله با PHهای بالا باید مقدار آهک خاک، بی کربنات آب آبیاری با استفاده از مواد آلی به همراه گوگرد و یا اسید کردن آب آبیاری را کاهش داد.
برای احداث باغ در ایران نیازی به افزودن کلسیم و منیزیم نمیباشد کمبود این عناصر در خاک های که PHپایینتری از 5.5 دارند قابل مشاهده است. در بیشتر خاک های ایران به دلیل PHبالای خاک جذب ریز مغذی ها به سختی صورت میگیرد.
فسفر
آزمون خاک معرف خیلی خوبی برای فسفر است. در تجزیه خاک اگر مقدار فسفر قابل استفاده خاک بیشتر از 8 تا 12 قسمت در میلیون باشد (میلی گرم در کیلو گرم ) و یا غلظت فسفر در برگ درختان بالاتر از 0.1 درصد باشد نیاز به مصرف کود فسفره نیست. چون مصرف زیاد کودهای فسفره جذب عنصر روی را کاهش می دهد.
بور
آزمون خاک قبل از احداث باغ برای تعیین میزان بر مورد نیاز است . بعد از احداث باغ آزمون خاک و تجزیه برگ به صورت توام انجام می شود. میزان بر مطلوب در خاک 1 قسمت در میلیون است. عواملی مانند PH بالای 6.5 پایین بودن دمای خاک، خاکهای بسیار خشک و بسیار مرطوب، شستشوی زیاد خاک باعث کاهش جذب بر می شوند.
کلسیم و منیزیم
برای احداث باغ در کشور ایران نیازی به افزودن این دو عنصر نمیباشد. کمبود این دو عنصر در خاک های که PHپایین تر از 5.5 دارند و در نوار شمالی کشور بیشتر قابل مشاهده است. همچنین وجود بیش از اندازه برخی عناصر غذایی در خاک جذب برخی دیگر از عناصر غذایی را کاهش میدهد.
برای مثال در خاک های قلیایی با ترکیب کلسیم بالا جذب منیزیم، روی، منگنز، آهن و بر کاهش می یابد. در تفسیر آزمون خاک استانداردهای لازم برای عناصر مس، منگنز، روی و آهن تعیین نشده است و نمیتوان توصیه های کودی را بر اساس آزمون خاک انجام داد. چرا که علیرغم کافی نشان دادن غلظت ابن عناصر در خاک کاربرد آنها باعث افزایش عملکرد می گردد.
تجزیه بافت گیاه برای تشخیص کمبود عناصر غذایی در درختان میوه
تجزیه برگ نشان دهنده مقدار عناصری است که توسط درخت جذب شده و به قسمت های هوای درخت منتقل شده اند. تجزیه برگ تصویر نسبتاً کاملی از وضعیت تغذیهای درختان میوه ترسیم میکند. نتایج تجزیه برگ تا حدودی وضعیت عناصر غذایی درختان میوه را ترسیم میکند. تجزیه برگ برای باغ های دایر مفید است ولی برای احداث باغ میوه ابتدا باید خاک را تجزیه کرد.
زمان نمونه برداری برگ
مقدار عناصر غذایی با افزایش سن برگ در طی فصل رشد و در طول شاخه تغییر می کند. لذا برای مقایسه صحیح باید سن فیزیولوژیکی و مرحله بلوغ آنها در نظر گرفته شود. نمونه های برگی در مورد اکثر درختان میوه 75 روز پس از ریزش گلبرگ ها که مصادف با اواسط تا اواخر تیر ماه می باشد برداشت شوند. اگر برگها زودتر برداشت شوند مقدار پتاسیم، فسفر و ازت بالاتر و کلسیم کمتری خواهند داشت و اگر دیرتر برداشت شوند مقدار پتاسیم، فسفر و ازت کمتر و کلسیم و منیزیم بیشتری دارند.
روش نمونه برداری
در هر هکتار باغ میوه 50 نمونه برگی کاملاً رشد کرده و تکامل یافته که از چندین درخت به طور تصادفی و یا با استفاده از یک الگوی از بیش تعیین شده انتخاب می شوند. از هر درخت حداقل 10 برگ و از هر شاخه 2 برگ یعنی نمونه از 5 شاخه تهیه می شوند. برگ ارقام مختلف، درختان پیر و جوان، درختان بارور و غیر بارور نباید با هم مخلوط بشوند. نمونه ها باید از شاخه های غیر بارده و از پیرامون تاج درخت انتخاب شوند از شاخه های درون تاج درخت نمونه برداری انجام نمیشود.
نمونه برداری از شاخه های فصل جاری انجام شده و برگ های میانی به همراه دم برگ جمع آوری می شود در درخت انگور فقط از دم برگ ها برای آنالیز استفاده می گردد. معمولا از برگ های سالم که علائم آفت و بیماری ها را نشان نداده اند و دچار زخم و پارگی و صدمات مکانیکی نیستند نمونه برداری انجام می گیرد. از درخت سیب برای آنالیز عناصر غذایی از برگ های اسپری نمونه برداری انجام نمی گیرد.
پس از نمونه گیری برگ ها را بلافاصله به صورت ملایم با چند قطره مایع ظرف شویی و یا آب خالص و سپس با آب مقطر شستشو می دهیم. باید توجه داشت که عمل شستن در مدت زمان کوتاهی انجام شود تا برگ ها آب جذب نکنند.
جهت انجام آزمایش های آنالیز عناصر غذایی از این برگ ها استفاده میشود. پس از انجام آزمایشات جهت ارزیابی وضعیت تغذیه ای باغ مقایسه نتایج حاصل از تجزیه برگی با استانداردهای مربوط و زیر نظر کارشناسان مجرب و با تجربه صورت گیرد.
جدول مهم ترین علائم کمبود عناصر غذایی در درختان میوه
عنصر غذایی | علایم کمبود |
نیتروژن | در صورت کمبود ازت از برگ های پیر به برگ های جوان منتقل شده و علایم کمبود اکثر در برگ های پیر مشاهده می شود توقف رشد و زردی برگ های پایین درخت از علایم کمبود ازت است. |
فسفر | توقف رشد برگ ها، کوچک شدن برگ ها و ارغوانی شدن برگ های پایینی |
پتاسیم | رنگ پریدگی سوختگی حاشیه برگ ها و زرد شدن حاشیه برگ های پایینی در درخت انگور سبب خشک شدن نوک خوشه های انگور می گردد. |
گوگرد | توقف رشد و زرد شدن برگ های پایینی |
آهن | زرد شدن پهنک برگ های جوان و سبز باقی ماندن رگ برگ های آن، برگ های تازه روئیده زردی بیشتری نشان می دهند و در نهایت لکه های نارنجی بر روی برگ های انتهای توسعه می یابند. |
روی | بارز ترین مشخصه کمبود روی ریز شدن برگ ها و جارویی شدن برگ های جوان در سرشاخه های درخت میباشد وجود نقاط زرد کرمی در زمینه سبز تیره برگ های میانی کمبود روی سبب غیر همزمان رسیدن میوههای انگور می شود. |
منگنز | کمبود منگنز شبیه سایر ریز مغذی ها در خاک های آهکی اتفاق می افتد. برگ ها زرد کمرنگ می شوند و این زردی از حواشی برگ شروع شده و به سمت رگ برگ میانی توسعه می باد. |
بر | کمبود بر در درختان میوه سبب کاهش رشد و نمو پرچم ها، کاهش مدت گرده افشانی، سیاه شدن وسط میوه سیب و بد شکلی میوه می شود. |
مس | کمبود مس در درختان میوه سبب ایجاد شاخه های پر رشد با برگ های درشت به رنگ سبز تیره و با لکه های زرد رنگ میشود. در صورت تشدید کمبود تمام شاخه های جوان خشکیده می شوند. |
کلر | خشکی برگ ها خصوصاً حواشی آنها از علائم عمومی کمبود کلر در درختان میوه است. در مقایسه با کمبود کلر سمیت آن گستردگی جهانی دارد. |
رابطه علایم کمبود عناصر غذایی با تحرک آنها در درخت
جدول میزان تحرک عناصر غذایی در داخل گیاه
عنصر | میزان تحرک عناصر در گیاهان |
ازت | متحرک |
فسفر | متحرک |
پتاسیم | متحرک |
کلسیم | غیر متحرک |
منیزیم | نسبتاً غیرمتحرک |
گوگرد | غیر متحرک |
آهن | نسبتاً غیر متحرک |
روی | تحرک کم |
مس | در شرایط کمبود نسبتاً غیر کتحرک و در شرایط کفایت متحرک |
منگنز | غیر متحرک |
بور | نسبتاً غیر متحرک |
مولیبدن | تحرک متوسط |
کلر | متحرک |
- علایم کمبود در گیاهان مختلف متفاوت است.
- احتمال شباهت علایم کمبود یک عنصر با عنصر دیگر وجود دارد.
- در صورت وجود کمبود بیش از یک عنصر در گیاه علائم کمبود آنها با هم مخلوط می شود.
- اثر عوامل جوی، مثل سرما و گرمایی بی موقع، کم آبی و آب زیاد ممکن است سبب بروز علایمی گردد که با علایم کمبود اشتباه گرفته می شوند.
- زیادی یک عنصر در گیاه و درخت باعث مسمومیت می شود که علایم آن شبیه علایم کمبود آن عنصر می باشد.
- آفات و امراض علائمی شبیه به کمبود عناصر غذایی ایجاد می کنند.
- معمولاً علایم کمبود وقتی ظاهر می شوند که تاثیر خود را بر روی رشد و عملکرد به جا گذاشته باشند.
- در برخی محصولات امکان بروز گرسنگی پنهان وجود دارد. گیاه دچار کمبود یک عنصر می باشد ولی علایم ظاهری ایجاد نمیکند.
چالکود، طرحی نو در تغذیه درختان میوه
- ♦قدرت تثبیت کنندگی ماده آلی، که چاله توسط آن پر می شود. برای اکثر کودهای شیمیایی، بسیار کمتر از خاک می باشد. بنابراین کودهای شیمیایی اضافه شده، بیشتر برای گیاه قابل جذب می باشد.دربــرخی از بــاغ ها، نفــوذ پذیری خاک محدود می باشد و آب به خوبی در خاک نفوذ نمی کند. چاله های پر شده با مواد آلی، نفوذ آب به داخل خاک را تشدید می کنند.
- ♦آهک فراوان در خاک مشکل مهمی در رشد و فعالیت ریشه درختان و جذب برخی عناصر از جمله آهن می باشد چاله های پر شده با مواد آلی مکان های فاقد آهک و مکان مناسبی برای ریشه ها می باشد. از آنجا که عناصر کم مصرف به مقدار کمی مورد نیاز گیاه می باشد همین حجم محدود اما مناسب از نظر شرایط جذب عناصر کم مصرف در بسیاری از موارد می تواند مشکل یک درخت را حل کند.
- ♦سنگینی بافت خاک مشکل دیگری در برخی از باغ ها می باشد چنین خاک هایی پس از آبیاری مدت زمان طولانی تهویه ضعیفی داشته و فاقد اکسیژن کافی برای ریشه ها می باشند. کمی اکسیژن و زیادی دی اکسید کربن و بی کربنات به شدت به ریشه ها صدمه رسانیده و جذب عناصر غذایی را مختل می نمایند.
- ♦با استفاده از روش چالکود مشکل علف های هرز تا حد زیادی کاهش می یابد. کود دامی که منبع عمده بذر علف های هرز می باشد به صورت توده در چاله قرار گرفته و بذر علف ها محل مناسبی برای رویش ندارند.
- ♦کودهای شیمیایی غیر متحرک در خاک نیز در صورتی که بر سطح چاله ها قرار گیرند به راحتی توسط جریان آب به اعماق چاله منتقل شده و در دسترس ریشه درخت قرار می گیرند.
- ♦از آنجا که درخت یک گیاه دائمی بوده و سالیان دراز در باغ باقی می ماند، به دلایل مختلف، هرسال تراکم ریشه در حوالی منطقه چالکود بیش از پیش افزایش یافته و سطح تماس ریشه با این منطقه غنی از کود افزایش می باید که بدین ترتیب کارایی مصرف کود افزایش و مقدار مصرف کود در هکتار را می توان کاهش داد.
همچنین بخوانید: علائم کمبود عناصر غذایی در گیاهان
چگونگی اجرای روش چالکود در باغ های با تراکم کم
الف- محل حفر چاله
ب- تعداد چاله
ج-قطر و عمق چاله
د-چگونگی پر کردن چاله ها
چگونگی اجرای روش کانال کود در باغ های با تراکم زیاد
ابتدا بنا بر اصول فنی احداث باغ کانال هایی به عمق 60 الی 120 سانتی متر و عرض 60 الی 100 سانتی متر با طول دلخواه حفر می شود.
کف کانال ها شاخه های خشکیده درختان و ضایعات مزرعه ریخته شده روی آن در ازای هر متر طول کانال از 3 تا 5 کیلوگرم کلش جو و گندم و یا علف های هرز مزرعه ریخته می شود.
یک تن ساری کود (گوگرد) و 300 کیلوگرم در هکتار اوره روی کلش ها پاشیده می شود زیرا همان طور که می دانیم میکرو ارگانیزم های خاک جهت تجزیه کاه و کلش و تبدیل آن به مواد آلی به ازت نیازمند می باشند.
مقدار کود حیوانی مصرفی با عنایت به ابعاد کانال و نوع درخت به میزان 40 تا 120 تن در هکتار داده می شود، که می تواند 3 الی 4 درصد ماده آلی خام را افزایش دهد. سپس مخلوطی از کودهای ماکرو شامل 300 کیلوگرم کود فسفاته و 400 کیلوگرم کود پتاسه همراه با 400 تا 1000 کیلوگرم در هکتار گوگرد کشاورزی (ساری کود) داده می شود. در نهایت بر روی کانال پر شده نهر کم عمقی زده می شود و آبیاری ثقلی به صورت غرقابی انجام می گیرد.
1- ازت
2- فسفر
3– پتاسیم
4- کلسیم
5- گوگرد
6- آهن
بهترین کودهای محتوی آهن ترکیبات شیمیایی با بنیان Fe-DTPA – Fe-EDDHA می باشد. که به صورت چالکود در زیر قطره چکانها استفاده می شود.
- الف- کلات های آهن: Fe-EDTA محتوی 6 درصد آهن و به شکل محلول پاشی مصرف می گردد.
- ب – سولفات آهن آبدار: محتوی 19% آهن میباشد از این کود به شکل محلول پاشی استفاده کرد
- ج-سولفات آهن خشک: در خاک های آهکی ایران بهتر است به شکل محلول پاشی استفاده شود. محلول پاشی پس از رشد کامل برگها با غلظت 2.5-10 در هزار توصیه می شود می توان در فصل زمستان در نیمه خارجی سایه انداز درخت به صورت چالکود نیز استفاده کرد . مقدار مصرف برای نهالهای جوان 70-250 گرم و برای درختان بارور 250-1000 گرم و برای درخت انگور 50-250 گرم برای هر درخت توصیه می شود
- د- سکوسترین آهن: Fe-EDDHA بهترین کود آهن در خاکهای آهکی ایران می باشد محتوی 6 درصد آهن است این کود فقط به صورت مصرف خاکی و به میزان 50-150 گرم برای هر درخت می باشد. این کود در زمستان و در نیمه سایه انداز درخت در زیر قطره چکانها و یا همراه آب آبیاری در اختیار گیاه قرار می گیرد.
7- منگنز
8- روی
9- مس
10- بر
مقدار مناسب عنصر بر منجر به افزایش دانه گرده و در نتیجه بهبود لقاح می شود رایج ترین منابع تأمین بر عبارتند از اسید بریک با 17% بر برات های سدیم شامل براکس با 11% بر تترا برات سدیم با 14% بر تترا برات سدیم خشک با 20% بر می باشند. بهترین زمان محلول پاشی بر برای درختان میوه دو بار در سال یکی اوایل بهار پیش از متورم شدن جوانه ها و دیگری در پاییز پس از برداشت میوه و قبل از زرد شدن برگ ها است اسید بریک را می توان به میزان 20 کیلوگرم در هکتار مصرف نمود. در نهال های جوان 20-40 گرم و در درختان بارور 40-80 گرم برای هر درخت در فصل زمستان و در نیمه خارجی سایه انداز درخت مصرف نمود.
11- مولیبدن
کمبود مولیبدن در خاک های آهکی ایران به ندرت دیده می شود و در صورت کمبود می توان از مولیبدات آمونیوم محتوی 52% مولیبدن و 6 در صد نیتروژن و مولیبدات پتاسیم محتوی 45% مولیبدن و 8% پتاسیم اشاره کرد.
نکات مهم در ارتباط با مصرف کودهای حاوی عناصر کم مصرف
1- برای افزایش تشکیل میوه در محصولات باغی نظیر بادام، گردو، فندق، پسته، سیب و گلابی محلول پاشی عناصر غذایی محتوی اوره روی و بر هریک با غلظت پنج در هزار در پایی پس از برداشت محصول و در بهار پیش از باز شدن غنچه ها مفید می باشد.
2- افزودن اوره با غلظت دو تا پنج در هزار به محلول سولفات آهن، سولفات منگنز، سولفات روی، سولفات مس و اسید بوریک هنگام محلول پاشی موجب افزایش کارایی این کودها می شود.
3- در محلول پاشی درختان میوه در فصل خواب حداکثر تا 20 روز قبل از تورم جوانه ها باید متوقف شود. در غیر این صورت محلول پاشی موجب سوختگی درخت می شود.
4- در مزارع و باغاتی که غلظت بر در خاک و آب آبیاری بالا است به مصرف سولفات روی توجه بیشتری مبذول شود تحت چنین شرایطی از شدت مسمومیت بر کاسته می شود.
5- هرگز کود سولفات روی آبدار را با کود اوره مخلوط نکنید. مخلوط کودی به صورت خمیر در می آید.
6- به منظور تعیین مصرف دقیق این کودها مراجعه به نتایج تجزیه خاک، آب و برگ درخت ضروری می باشد.
7- مصرف کودهای محتوی بر در مناطق با خاک های شور توصیه نمی شود.
8- پیش از مصرف کود مطالب برچسب کود را به دقت مطالعه فرمایید.
9- در هنگام ظهور گل و اوایل دوره تشکیل میوه نباید این کودها را محلول پاشی کرد.
10-هنگام تهیه محلول کود را به آب اضافه کنید.
11- محلول پاشی در فصل بهار مواد غذایی را مستقیماً و در زمان مناسب در اختیار گیاه قرار می دهد. همچنین محلول پاشی در فصل پاییز باعث ذخیره شدن مواد غذایی در گیاه برای شروع فصل بعدی می شود.